του Αλέξη Κώτσαλου, Προϊστάμενου Τομέα Ζημιών Γενικών κλάδων στην Εθνική Ασφαλιστική*
O θεσμός της ασφάλισης είναι μέρος, – από τα σημαντικότερα – ενός γενικότερου συστήματος αντιμετώπισης των καταστροφικών γεγονότων το οποίο είναι είτε δημοσίου είτε ιδιωτικού χαρακτήρα και ενίοτε έχει μεικτή μορφή.
Αν και έχουμε συνηθίσει όπως ανέφερε να ταυτίζουμε την ένοια των Καταστροφικών κινδύνων με τις Φυσικές Καταστροφές λόγω της επιβλητικής καταστροφικής δύναμης των φυσικών φαινομένων, μετά το καταστροφικό γεγονός της τρομοκρατικής επίθεσης στους δίδυμους πύργους της ΝΥ η ασφαλιστική αγορά με ανησυχία επιβεβαιώθηκε ότι γεγονότα ανθρωπογενούς προέλευσης έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν την ασφαλιστική αγορά ή να στρεσάρουν τα όρια ανάληψης κινδύνου εξίσου με τον τρόπο που επιδρούν οι μεγάλες φυσικές καταστροφές. H αντασφαλιστική αγορά για λόγους παρακολούθησης, διαχώρισε τα καταστροφικά γεγονότα ανάλογα με την προέλευσή τους σε Ανθρωπογενείς καταστροφές (Man Made disasters) και Φυσικές Καταστροφές συνεπεία φυσικών φαινομένων.
Οι Man made disasters προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες ή παραλείψεις και μπορεί να είναι μεγάλες πυρκαγιές και εκρήξεις, αεροπορικά –διαστημικά ατυχήματα, ζημιές στη ναυτιλία και τους σιδηροδρόμους, γεγονότα τρομοκρατίας κτλ. Η ιστορία έχει καταγράψει μεγάλες ιστορικές ανθρωπογενείς καταστροφές όπως η έκρηξη στο Πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνομπιλ, η φωτιά στο Seveso της Ιταλίας, ναυτικό ατύχημα του Costa Concordia, η διαρροή Χημικών στο Μποπάλ της Ινδίας κτλ. Εν συνεχεία έχουμε και αναδυόμενους καταστροφικούς κινδύνους όπως η κυβερνοασφάλεια Cyber Security ή η διαρροή προσωπικών δεδομένων. Όσο ο κόσμος γίνεται digital, και υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας ανυπολόγιστων MB ευαίσθητων δεδομένων, το θέμα της Κυβερνοασφάλειας δεν θεωρείται ποια πως είναι πρόβλημα που αφορά μόνο το ΙΤ μιας εταιρίας, αλλά καθίσταται εταιρικός καταστροφικός κίνδυνος που μπορεί να οδηγήσει σε παύση εργασιών μια εταιρία.
Το περιβάλλον των κινδύνων
Το περιβάλλον των κινδύνων είναι ένα δυναμικό πολύπλοκο σύστημα που απαρτίζεται από συνλειτουργώντα υποσυστήματα που κάθε αλλαγή στις παραμέτρους προκαλεί σαν το φαινόμενο της πεταλούδας κάποια αλλαγή σε κάποια άλλα υποσυστήματα. Σας φέρνω σαν παράδειγμα τα θανατηφόρα ατυχήματα που συνέβησαν στην Γερμανία στην περιοχή της Σαξονίας το 1990-1993 που συνορεύει με το πρώην Ανατολικό Μπλοκ. Από τη στατιστική ανάλυση που είχε προηγηθεί κατόπιν παρατήρησης αναμενόταν το χρόνο να συμβούν σε καθαρά στατιστικούς όρους 480 θανατηφόρα ατυχήματα. Το έτος 1990 σημειώθηκαν 747 θανατηφόρα τροχαία και το 1991, 863. Μετά το έτος 1993 επανήλθε η κανονική κατανομή στα αναμενόμενα επίπεδα. Το φαινόμενο αποδόθηκε εκ των υστέρων στην πτώση του τοίχους του Βερολίνου όπου πολλοί κάτοικοι από την Ανατολική Γερμανία ξαφνικά απέκτησαν πρόσβαση σε αυτοκίνητα σύγχρονης τεχνολογίας και μεγάλης ιπποδύναμης με αποτέλεσμα καθώς δεν ήταν συνηθισμένοι στην οδήγηση αυτών των οχημάτων να αυξηθεί ο αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων και άρα των θανατηφόρων.
Κυρίαρχοι παράγοντες που απαρτίζουν το περιβάλλον των κινδύνων και που επηρεάζουν τη διεθνή ασφαλιστική αγορά για αυτό μελετώνται διεξοδικά, είναι σύμφωνα με τα όσα μας είπε ο κος Κώτσαλος, οι χώροι των νέων Τεχνολογιών, των κοινωνικοοικονομικών τάσεων και των κλιματικών αλλαγών. Οι νέες τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα να φέρουν νέους κινδύνους,να επιτάσσουν ή απαλείψουν άλλους, ενώ οι αλλαγές στον τρόπο ζωής των ατόμων και οι νέες τάσεις στις συνήθειες και στη συμπεριφορά των ανθρώπων αποτελούν επίσης ένα δυναμικό υποσύστημα στο περιβάλλον των κινδύνων.
Σκεφτείτε λόγου χάρη τις αλλαγές στον τρόπο διατροφής στις δυτικές κοινωνίες με την διείσδυση αλυσίδων γρήγορου φαγητού στο καθημερινό σχεδόν διαιτολόγιο αρκετών ανθρώπων που συνδέεται με την αύξηση παχυσαρκίας και των καρδιαγγειακών προβλημάτων που με τη σειρά τους επηρεάζουν την παγκόσμια ασφαλιστική αγορά υγείας. Στη συνέχεια ανέφερε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, που το όρισε ως ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα που όχι μόνο απειλεί το περιβάλλον αλλά, ταυτόχρονα, υπονομεύει τις οικονομίες και αποσταθεροποιεί τις κοινωνίες καθώς τα φαινόμενα καταστροφικών γεγονότων παρουσιάζουν ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα και δριμύτητα. Οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να έχουν σημαντικά αρνητική επίδραση στην διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα του θεσμού της ασφάλισης όπως τον ξέρουμε σήμερα εσωτερικεύοντας με τη λειτουργία του τις επιπτώσεις των φαινομένων.
Η ιδιαίτερα αυξημένη σημασία της πρόληψης
Το ζήτημα της Πρόληψης δηλαδή οι ενέργειες που αναλαμβάνονται προτού επέλθει μια καταστροφή είναι κομβικής σημασίας στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού θεσμού και είναι οικονομικό μέγεθος.
Η πρόληψη των ζημιών καθώς απαιτεί οικονομικό κόστος είναι μια καθαρά οικονομική απόφαση. Για κάποιους πρόληψη μπορεί να είναι η μεταφορά κινδύνου μέσω της ασφάλισης. Εάν δούμε όμως το γεγονός μακροοικονομικά η έννοια της πρόληψης δεν έχει εφαρμοστεί στη συγκεκριμένη δράση καθώς η κοινωνία των ασφαλισμένων έχει επιβαρυνθεί με το κόστος αποκατάστασης της ζημιάς. Κάθε ενέργεια πρόληψης ό πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά με την διαδικασία της ασφάλισης.
Για αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντικός εν προκειμένω ο ρόλος της ασφαλιστικής αγοράς, του κράτους και των διαμεσολαβούντων στην έννοια της Πρόληψης και της δημιουργίας Κουλτούρας ασφαλείας.
Η ασφαλιστική αγορά
Με την επίμονη έρευνα πάνω στον εντοπισμό των κινδύνων στην επιστημονική θεωρητική και εργαστηριακή ανάπτυξη μεθόδων πρόληψης αυτών και στη λήψη τελικά μέτρων που διοχετεύεται με τη μορφή κινήτρων και αντικινήτρων ώστε να εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα επεμβαίνει η ασφαλιστική αγορά π.χ.
– Με επιβολή προϋποθέσεων και εγγυήσεων ασφάλισης
– Ευνοϊκότερους ή δυσμενέστερους όρους ασφάλισης π.χ. απαλλαγές, ασφαλιστικό κόστος
– απαιτήσεις εφαρμογής νέων κανονισμών για την ασφαλισιμότητας των κινδύνων π.χ. του νέου οικοδομικού κανονισμού Δεν είναι λίγες οι φορές που παρεμβάσεις της ασφαλιστικής αγοράς ή πιέσεις του ασφαλιστικού λόμπυ έχουν επιφέρει κατόπιν πιέσεων στις κυβερνήσεις ή στο ασφαλιστικό κοινό, αλλαγές σε κανονισμούς ασφαλείας, οικοδομικών κανονισμών, βέλτιστων πρακτικών σε θέματα ασφαλείας και οργάνωσης, κτλ. προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα επέλευσης ή η δριμύτητα καταστροφικών γεγονότων.
– ανάπτυξη νέων ασφαλιστικών προϊόντων και σύσταση νέων τεχνολογιών και υλικών περιορισμού των ζημιών στο τελικό καταναλωτικό κοινό που διακινδυνεύει.
Το κράτος
Δυστυχώς οι κυβερνώντες, όπως ανέφερε ο κος Κώτσαλος, εξακολουθούν να εθελοτυφλούν στον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ιδιωτική ασφαλιστική αγορά με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην συνεργάζονται μαζί της αλλά να μην θέλουν ούτε να ακούσουν τα αιτήματά της. Μετά τις ακραίες πλημμύρες στη Βρετανία το 2000, που είχαν καταστροφικές οικονομικές συνέπειες, οι ασφαλιστικές εταιρείες συμφώνησαν να συνεχίσουν να προσφέρουν κάλυψη πλημμύρας στους κατόχους συμβολαίων και ως αντάλλαγμα, κάλεσαν την κυβέρνηση να αναλάβει δράση για καλύτερη αντιπλημμυρική προστασία.
Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση αύξησε την ετήσια δαπάνη για αντιπλημμυρικά έργα κατά 40% και εισήγαγε νέα κατευθυντήρια οδηγία αναφορικά με τον κίνδυνο της πλημμύρας στα νέα έργα. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πως εφαρμόζεται η ανεπτυγμένη αίσθηση κουλτούρας ασφαλείας και πρόληψης εκ μέρους του κράτους κάτι που θα κάνουμε χρόνια να δούμε να εφαρμόζεται στην Ελλάδα.
Οι διαμεσολαβούντες
Οι διαμεσολαβούντες έρχονται να διαδραματίσουν ένα σπουδαίο ρόλο στην δημιουργία μιας κουλτούρας ασφαλείας και ευαισθητοποίησης του καταναλωτικού κοινού σε θέματα πρόληψης. Ως γνώστες του ασφαλιστικού προϊόντος και της ασφαλιστικής τεχνικής, των δυνατοτήτων της ασφάλισης αλλά και λόγω της εγγύτητάς τους σε πολλά διαφορετικά και ετερογενή περιβάλλοντα κινδύνων των πελατών του χαρτοφυλακίου τους, έχουν τη μοναδική δυνατότητα να
– εντοπίζουν πρώτοι πιθανούς κινδύνους
– αξιολογούν τη σοβαρότητά τους και προτείνουν λύσεις αντιμετώπισης ή μεταφοράς αυτών
– συνεργάζονται με τις ασφαλιστικές εταιρίες στη δημιουργία νέων προϊόντων ή τεχνικών μεταφοράς αυτών
– εκπαιδεύουν το ασφαλιστικό κοινό σε θέματα ασφάλισης και πρόληψης
Έτσι ως σύμβουλοι διαχείρισης κινδύνου μπορούν να κατευθύνουν τους ασφαλισμένους ανάλογα μεταφέροντας τη γνώση που έχει αναπτύξει η ασφαλιστική αγορά. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στο ότι ο ασφαλιστής μετατρέπεται από πωλητής ασφαλιστικών προϊόντων σε σύμβουλο ολιστικής διαχείρισης κινδύνου.
* Το κείμενο είναι απόσπασμα από την εισήγηση του κ. Κώτσαλου σε σεμινάριο του ΕΙΑΣ σχετικά με τους καταστροφικούς κινδύνους
