Ο κόσμος βρίσκεται σε μια καμπή παρόμοια με την πτώση του κομμουνισμού.
Στη συνέχεια, πολλοί επικεντρώθηκαν στην ίδια την κατάρρευση και δεν κατάφεραν να δουν ότι μια ισχυρότερη τάση, η παγκοσμιοποίηση, επρόκειτο να επικρατήσει. Τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης, μέσω της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων, ανθρώπων, ιδεών και εμπορικών ανταλλαγών, ήταν πολλά. Αλλά αντί για έναν κόσμο επίπεδο, αυτό που έχει προκύψει είναι ένα σχήμα με οδοντωτές κορυφές και τραχιές, βαθιές κοιλάδες που χαρακτηρίζονται από ανισότητα πλούτου, χρέος, πολιτική ύφεση και ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία.
Γράφει ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Αυτές οι κορυφές και οι κοιλάδες υφίστανται αυτό που ο συγγραφέας αποκαλεί «ισοπέδωση», μια σημαντική μετάβαση στην παγκόσμια οικονομία, τη χρηματοοικονομική και την εξουσία. Το επόμενο είναι η εξισορρόπηση του πλούτου μεταξύ των φτωχών και των πλούσιων χωρών, της εξουσίας μεταξύ των εθνών και των περιφερειών, της πολιτικής λογοδοσίας από τις ελίτ στο λαό και της θεσμικής εξουσίας μακριά από τις κεντρικές τράπεζες και των ανίσχυρων θεσμών όπως ο ΠΟΕ και το ΔΝΤ.
Η επόμενη μέρα
Ενώ η συζήτηση για την επόμενη μέρα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ένα θέμα είναι σε πρώτο πλάνο ερωτήσεων: η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Εάν αποδεχτούμε την ιδέα ότι οι παράγοντες κλειδιά του ξεσπάσματος της πανδημίας του Covid-19 είναι κυρίως η παγκοσμιοποίηση των ανταλλαγών και η κάθετη αποδόμηση της αλυσίδας της αξίας, που τείνει πάντα στην παραγωγή με το ελάχιστο κόστος, η ερώτηση που τίθεται είναι η άμεση αλλαγή του μοντέλου παραγωγής. Αλλά όλο το πρόβλημα είναι να φανταστούμε ποιες μορφές θα μπορούσε να πάρει.
Ο συγγραφέας, Michael O’Sullivan, ένας από τους πρώην διευθυντές του Πανεπιστημίου του Cambridge, δίνει μια εμπεριστατωμένη συλλογιστική σκέψη στο θέμα αυτό.
Ξεκινάει από μια παρατήρηση, ευρέως διαδεδομένη μεταξύ των οικονομολόγων: η παγκοσμιοποίηση είναι το βασικό οικονομικό φαινόμενο των τελευταίων 40 χρόνων. Δημιουργήθηκε με γρήγορο ρυθμό, υπό την ηγεσία της Κίνας η οποία θεμελίωσε την οικονομική της επανάσταση στην εκθετική ανάπτυξη των εξαγωγών της με το να θεωρείται ότι είναι ένα «παγκόσμιο εργοστάσιο».
Το φαινόμενο αυτό προκάλεσε σοβαρές διαταραχές στις δυτικές οικονομίες, ωθώντας τις επιχειρήσεις σε αναδιαμόρφωση της αλυσίδας της αξίας με μια ακραία γεωγραφική επέκταση, αποκλείοντας από την απασχόληση τις κατηγορίες εργαζομένων τις λιγότερο εκπαιδευμένες. Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της παγκoσμιοποίησης ήταν να δημιουργηθούν σε Ευρώπη και Η.Π.Α., μια διάκριση την οποία ονομάζει ο συγγραφέας «outsiders» και «insiders». Οι πρώτοι θεωρούνται τα θύματα ενώ οι δεύτεροι οι κερδισμένοι της παγκοσμιοποίησης. Απέναντι σε αυτές τις ανισότητες και τους κινδύνους που διατρέχουν οι κοινωνίες μας, ο συγγραφέας προτείνει μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση. Ενώ οι κυβερνήσεις αναζητούν με κάθε μέσον να επιταχύνουν τη μεγέθυνση με διάφορα πυροτεχνήματα (πολιτικές κεντρικών τραπεζών, τεράστια φορολογικά κίνητρα, όπως στις Η.Π.Α.) που επιδεινώνουν περισσότερο τις ανισότητες, καλύτερα θα άξιζε να υιοθετήσουν πιο αυθεντικά μοντέλα που εστιάζουν σε μια σταθερή οργανική μεγέθυνση. Αυτό μπορεί να γίνει δίνοντας προτεραιότητα στην εκπαίδευση και στη διαρκή επιμόρφωση, την καινοτομία, τις υποδομές και σε ένα νομικό και θεσμικό σύστημα που ενδυναμώνει την αλληλεγγύη του έθνους. Στην πραγματικότητα αυτό που λείπει από τις κυβερνήσεις είναι η μέθοδος σκέψης προσανατολισμένη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η επιτυχία ενός κράτους εξαρτάται λιγότερο από τη στρατιωτική της δύναμη και τη σπουδαιότητα του ΑΕΠ παρά από την ικανότητά της να προωθεί την ανθρώπινη ανάπτυξη, να απορροφά τα οικονομικά σοκ και να δημιουργεί κοινωνική σταθερότητα. Αυτές οι συμβουλές του συγγραφέα αντηχούν ακόμη πιο δυνατά σε αυτή τη χρονική περίοδο.
Συμπερασματικά, εκτός από τις σημαντικές προτάσεις του συγγραφέα, αρμόζει να αναφέρουμε και μερικές προτάσεις – ιδέες από σπουδαίους συγγραφείς με αφορμή την πανδημία του Covid-19.
Ο πολιτολόγος Francis Fukuyama, συγγραφέας του περίφημου βιβλίου «Το τέλος της Ιστορίας», προτείνει ότι η οικονομία θα γυρίσει σε ένα φιλελευθερισμό της περιόδου 1950-1960. Ένα κράτος για να επιβιώσει, χρειάζεται ειδικούς και ηγέτες να τους ακούει και να αποφασίζει με συνέπεια.
Ο φιλόσοφος Roger-Pol Droit αναφέρει ότι πρέπει «να σταματήσουν οι προφητείες για την επόμενη μέρα λόγω της πανδημίας». Ο καθένας προσπαθεί να κάνει τη δική του πρόβλεψη: κριτική του καπιταλισμού, μίσος για την τεχνολογία, οικολογική καταστροφή. Προστασία των συνόρων, κάλεσμα στο λαϊκισμό… Για το συγγραφέα καλύτερα να «παρατήσουμε τις πρώιμες προφητείες», είναι εύκολες, λανθασμένες, μη χρήσιμες και τέλος επιβλαβείς. Ο χρόνος θα δείξει για το τι μέλλει γενέσθαι.
