Επεισοδιακή υπερφαγία: Διατροφικό ή ψυχολογικό ζήτημα;

της Ιωάννας Αδαμίδου MS, RD, Διαιτολόγου – Διατροφολόγου & Βιολόγου, Υπεύθυνης Bioiatriki+ Nutrition, Θεσσαλονίκη Επιστημονικής Συνεργάτη ΒιοΚλινικής Θεσσαλονίκης, Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ

Διαβάστε Επίσης

ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ: Πρόληψη της Υγείας με ειδικά πακέτα εξετάσεων τον Απρίλιο και τον Μάιο

Apr 4, 2025

ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ: Δωρεάν Προληπτικές Εξετάσεις Καρδιάς μέσω του Εθνικού Προγράμματος “Προλαμβάνω”

Mar 14, 2025

Παρότι γνωρίζουμε και κατανοούμε σε σημαντικό βαθμό τη συμβολή της διατροφής στη σωματική και ψυχική υγεία και ευεξία, δεν είναι λίγες οι φορές που η φυσιολογική θρέψη διαταράσσεται από άγχος, σκέψεις και συναισθήματα, οδηγώντας σε διαταραγμένη σίτιση (disordered eating) συχνά σε εφήβους αλλά και σε ενήλικες, ακόμη και στην παιδική ηλικία. Τέτοιου είδους διατροφικές διαταραχές (eating disorders) επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα ενός ατόμου να διατηρεί μια υγιή σχέση με την τροφή, οδηγώντας σε σοβαρές σωματικές αλλά και ψυχολογικές συνέπειες. Πώς οδηγούμαστε όμως σε αυτό τον δρόμο;

Είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι…

• 1 στους 7 άντρες και 1 στις 5 γυναίκες έχουν βιώσει κάποια διατροφική διαταραχή έως την ηλικία των 40 ετών.
• Τα περιστατικά διατροφικών διαταραχών αυξήθηκαν κατά την πανδημία COVID-19, όπως επίσης και ο
• Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ, Body Mass Index – BMI), το άγχος και τα περιστατικά κατάθλιψης.
• Η επεισοδιακή υπερφαγία είναι η συνηθέστερη διατροφική διαταραχή στις ΗΠΑ.

Επεισοδιακή υπερφαγία: σημάδια αναγνώρισης συμπτωμάτων

Η επεισοδιακή υπερφαγία, γνωστή και ως αδηφαγική διαταραχή (binge eating disorder – BED), εντάσσεται στις διατροφικές διαταραχές καθώς αποτελεί ψυχολογικό και διατροφικό πρόβλημα με τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά:

Επαναλαμβανόμενες περίοδοι υπερβολικής και ανεξέλεγκτης κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων, το άτομο έχει την αίσθηση ότι έχει χάσει τον έλεγχο και του είναι αδύνατο να σταματήσει να τρώει.

Έρευνες δείχνουν πως άτομα που βιώνουν υπερφαγικά επεισόδια έχουν ένα μοναδικό προφίλ γνωστικών δυσλειτουργιών σε όλα τα στάδια λήψης αποφάσεων, με αλλαγές στους κεντρικούς και περιφερικούς νευροενδοκρινολογικούς μηχανισμούς που σηματοδοτούν την πείνα και τον κορεσμό, ορμονικές αλλαγές που μπορεί να αποτελούν τη βάση ανάπτυξης και διατήρησης της ψυχαναγκαστικής υπερφαγίας.
Οι χρονικές περίοδοι υπερφαγίας συνήθως συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα, όπως αίσθημα έλλειψης ελέγχου, ενοχής, ντροπής ή απογοήτευσης.

Οι παρορμήσεις για υπερφαγία είναι δυνατό να εκδηλωθούν και χωρίς πραγματική πείνα.
Τα άτομα που βιώνουν αυτού του είδους τη διαταραχή, συνηθίζουν να απομονώνονται κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας αποφεύγοντας την κοινωνική έκθεση, αισθανόμενα ντροπή και ενοχή για τη αλόγιστη διατροφική τους συμπεριφορά.

Ο φόβος πρόσληψης βάρους συνεπάγεται απότομη διακοπή κατανάλωσης φαγητού για μεγάλες χρονικές περιόδους.

Σε αντίθεση με τη βουλιμία όπου ο έμετος και η χρήση καθαρτικών αποτελούν συνήθεια, στην επεισοδιακή υπερφαγία τέτοιου είδους απόπειρες είναι μεμονωμένες και δεν αποτελούν κανόνα.
Πολλά άτομα με επεισοδιακή υπερφαγία έχουν ιστορικό αυστηρής δίαιτας.

Ποιες πληθυσμιακές ομάδες είναι πιο ευάλωτες και επιρρεπείς στην επεισοδιακή υπερφαγία;

• Άτομα με μέσο σωματικό βάρος, πιο συχνά όμως με παχυσαρκία, ιδιαίτερα σε σοβαρά επίπεδα.
• Άτομα νεότερης και μέσης ηλικίας, ωστόσο μερικές φορές και ηλικιωμένοι.
• Άτομα με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2. Η αγωνία του γλυκαιμικού ελέγχου απαιτεί συνεχή εστίαση στον έλεγχο της τροφής και του βάρους.
• Άτομα με οδυνηρές εμπειρίες παιδικής ηλικίας, όπως σεξουαλική παρενόχληση, οικογενειακά προβλήματα και επικριτικά σχόλια για την εμφάνιση, το βάρος ή τις διατροφικές επιλογές.

Διεπιστημονική θεραπεία στην επεισοδιακή υπερφαγία – ο ρόλος του διατροφολόγου
Η λήψη θεραπείας για την επεισοδιακή υπερφαγία δεν είναι απλή σαν συνταγογράφηση και χορήγηση φαρμάκου. Είναι πολύ σημαντική η αναγνώριση και αντιμετώπιση των ψυχολογικών αιτιών που προκαλούν τα υπερφαγικά επεισόδια, και εξίσου σημαντική στη συνέχεια η συμβολή του διατροφολόγου στην εξομάλυνση των διατροφικών συνηθειών.

Η αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών με τη βοήθεια ψυχολόγου και διατροφολόγου είναι απαραίτητη, καθώς έτσι επιτυγχάνεται καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση του κάθε ασθενή, ενώ η θεραπεία καλύπτει τόσο τις ψυχολογικές όσο και τις σωματικές αλλαγές που θα του επιτρέψουν να αποκτήσει σταδιακά μια υγιή σχέση με την τροφή.

Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος μπορεί:

• Να σας αφουγκραστεί στον τρόπο που προτιμάτε να τρώτε.
• Να σας περιγράψει πώς το ανθρώπινο σώμα χρησιμοποιεί την τροφή ως πηγή ενέργειας αλλά και πολύτιμων θρεπτικών συστατικών για τις καθημερινές του λειτουργίες, έτσι ώστε να γίνει κατανοητή η σημασία της θρέψης, και βάζοντας τέλος σε τυχόν παρερμηνείες σχετικά με τη διατροφή.
• Να σας εξηγήσει τι εστί ισορροπημένη διατροφή και ποια είναι τα μεγέθη των μερίδων, υπογραμμίζοντας ότι κανένα τρόφιμο δεν είναι κακό.
• Να σας καθοδηγήσει για το πώς να τρέφεστε με ενσυναίσθηση, με ελευθερία και ευελιξία διατροφικών επιλογών.
• Να σας παρέχει εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο με ποικίλες επιλογές και πρακτικές συμβουλές, βάσει των εργαστηριακών σας εξετάσεων, του προγράμματος και των γευστικών σας προτιμήσεων, για την επίτευξη προσωπικής ευεξίας και ευημερίας, για γονιμότητα, σωματική και ψυχική υγεία στο παρόν και στο μέλλον.

Πηγές:
Baenas et al. (2023) Neuroendocrinological factors in binge eating disorder: A narrative review. Psychoneuroendocrinology, 150: 106030. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36709632/
Cleveland Clinic – Binge Eating Disorder https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17652-binge-eating-disorder
Colton et al. (2023) Dysfunctional decision-making in binge eating disorder: A meta-analysis and systematic review. Neurosci Biobehav Rev, 152: 105250. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37263530/
Devoe et al. (2023) The impact of the COVID-19 pandemic on eating disorders: A systematic review. Int J Eat Disord, 56 (1): 5-25. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35384016/
Eating Disorders Victoria – Binge eating disorder https://www.eatingdisorders.org.au/eating-disorders-a-z/binge-eating-disorder/
Mayo Clinic – Binge eating disorder https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/binge-eating-disorder/symptoms-causes/syc-20353627
National Eating Disorders Association – Binge Eating Disorder: https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/by-eating-disorder/bed
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases – Binge Eating Disorder https://www.niddk.nih.gov/health-information/weight-management/binge-eating-disorder/definition-facts
NHS: Overview – Binge eating disorder https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/binge-eating/overview/