Πιστεύω πως στην καλλιτεχνική δημιουργία, γυναίκες και άνδρες συναντώνται ισότιμα και σε μια βαθύτερη διαλεκτική, όταν στη δημιουργική έκφραση υπερβαίνουν τα στερεότυπα οριοθέτησης του φύλου τους. Είναι το πεδίο όπου κερδίζουν και απολαμβάνουν την ελευθερία, που τόσο απλόχερα προσφέρουν οι Τέχνες στους ενασχολούμενους.
του Γιάννη Ρούντου*
Μια τέτοια δημιουργός ήταν η Τζόρτζια Ο’Κιφ (1887-1986), εικαστικός του Αμερικανικού Μοντερνισμού. Στη σύγχρονη τέχνη βέβαια, ακολούθησαν και ακολουθούν πολλές γυναίκες δημιουργοί αυτή την άρση.
Κάνω αυτή την αναφορά στη δημιουργό Γυναίκα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου), γιατί θεωρώ πως αξίζει να δούμε τί μπορεί να σημαίνει η αυτόματη ακύρωση οποιασδήποτε διάκρισης και ανισότητας μέσω μιας τέτοιας υπέρβασης του φύλου, που στις Τέχνες μπορεί να βρίσκει χώρο. Συνήθως, τα σχόλια για την Ημέρα περιστρέφονται γύρω από το αποκλειστικό κριτήριο του virtue signaling, που δεν ενισχύει ιδιαίτερα την αμφισβήτηση ενός καθεστώτος διακρίσεων με βάση το φύλο.
Αναφέρομαι ειδικότερα στο ζήτημα της καλλιτεχνικής άποψης και στάσης και όχι ευρύτερα στη θέση της Γυναίκας στις Τέχνες κοινωνικά και ιστορικά – γι’ αυτή τη θέση παραθέτω ένα ενδιαφέρον άρθρο (Νίκη Αραμπατζή – LIFO, Μάιος 2022): https://www.lifo.gr/culture/eikastika/i-thesi-ton-gynaikon-ston-horo-tis-tehnis.
Όπως επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η αρθρογράφος: “Για αιώνες οι γυναίκες δημιουργοί έχουν αγνοηθεί, παραμεληθεί, πατροναριστεί, παραγκωνιστεί και τελικά αποθαρρυνθεί από την τέχνη και τον κόσμο της. Τα καλλιτεχνικά ρεύματα όλων των εποχών εκφράστηκαν μέσα από τη γυναικεία μορφή. Ωστόσο στην Ιστορία της Τέχνης υπάρχει ένα τεράστιο κενό. Ελάχιστες οι γυναίκες δημιουργοί! Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα γυναικείο πρόβλημα πολιτικό, πολιτιστικό, κοινωνικής ανισότητας, στον ανδροκρατούμενο κόσμο της τέχνης. Η εικόνα αυτή, της σιωπής και απουσίας της γυναίκας δημιουργού, αντικατοπτρίζεται στον χώρο των μουσείων”.
Τα έργα της Τζόρτζια Ο’Κιφ, πειραματικά και τολμηρά στα χρόνια της και με συναισθηματική ένταση, ανέτρεπαν την αντίληψη της εποχής ότι οι γυναίκες ζωγράφοι πρέπει να περιορίζονται στη διδασκαλία ή στην απεικόνιση λουλουδιών…
Και κάτι χαρακτηριστικό για τη δύναμη που φέρει η υπέρβαση του φύλου απέναντι στις έμφυλες αντιπαλότητες, στα “μέτωπα”: η ζωγράφος δεν συμμετείχε ποτέ σε εκθέσεις αποκλειστικώς γυναικών “με ορισμό φύλου”, αρνούμενη μια τέτοια περιχαράκωση, που περιορίζει την απελευθέρωση την οποία επιφυλάσσει η ιδέα ενός δημιουργικού αυτοπροσδιορισμού “πάνω από το φύλο”.
Ελπίζω αυτό το άρθρο να προσθέτει σημασία στο ευρύτερο νόημα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας.
(*) Γιάννης Ρούντος: Σύμβουλος Σχέσεων, Επικοινωνίας και Βιωσιμότητας, με ιδιαίτερη δραστηριότητα στον τομέα του Πολιτισμού, των Γραμμάτων και Τεχνών. Στην κεντρική φωτογραφία, μπροστά στο έργο-σύμβολο «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν» του Πάμπλο Πικάσσο, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
