Χαρακτήρα συλλογικότητας δίνει στις ομαδικές αγωγές των καταναλωτών το “New Deal for Consumers” που προτάθηκε από την Commission με στόχο να διασφαλιστεί ότι όλοι οι Ευρωπαίοι επωφελούνται πλήρως από τα δικαιώματα τους με βάση όσα ορίζονται στο δίκαιο της ΕΕ.
Της Βίκυς Γερασίμου
Μέσα από τη “Νέα Σύμβαση για τους Καταναλωτές” επιχειρείται να δοθεί ένα σαφές μήνυμα στις μεγάλες επιχειρήσεις ότι όταν παραβαίνουν τον νόμο τιμωρούνται με βαρύτατα πρόστιμα και να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο -που έχει παρατηρηθεί σε περιπτώσεις που αφορούν περισσότερες από μία χώρες μέλη- της μη εφαρμογής της πλήρους νομοθεσίας σε όλα τα κράτη.
Β. Τσιαφούτης: Βελτίωση του πλαισίου για τις ομαδικές και συλλογικές αγωγές
Αυτό που προτείνεται από την Επιτροπή είναι η βελτίωση και διεύρυνση των αγωγών παράλειψης και αποζημίωσης, ενώ ταυτόχρονα παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να επιλέξουν το σύστημα opt-in ή opt-out
Όπως μας εξηγεί ο κ. Βίκτωρας Τσιαφούτης, νομικός σύμβουλος της ΕΚΠΟΙΖΩ, όσον αφορά στην ελληνική νομοθεσία, η Επιτροπή δεν έρχεται να ορίσει μία νέα διαδικασία αλλά να βελτιώσει την υπάρχουσα. “Υφίσταται και πριν το New Deal for Consumers διαδικασία για να σταματήσουν οι παράνομες συμπεριφορές και πρόκειται για τις συλλογικές αγωγές παράλειψης. Άλλωστε η ΕΚΠΟΙΖΩ έχει πετύχει την έκδοση σχεδόν 50 αποφάσεων επί συλλογικών αγωγών, που δικαιώνουν γενικά το καταναλωτικό κοινό.
Στην ουσία τώρα επιχειρείται ένας συγκερασμός δύο περιπτώσεων, δηλαδή των ομαδικών και των συλλογικών αγωγών” . Όπως επισημαίνει “μία ένωση καταναλωτών μπορεί να κάνει μία συλλογική αγωγή, με την έννοια ότι νομιμοποιείται να κινηθεί νομικά, ως σωματείο, για όλους τους καταναλωτές προκειμένου να σταματήσει μία παράνομη πράξη, λόγου χάρη ένας καταχρηστικό όρο σε σύμβαση ή για να επιδικαστεί αποζημίωση λόγω παράνομων συμπεριφορών. Ακόμα και εάν κερδίσει η ένωση, ο καταναλωτής θα πρέπει για να αποζημιωθεί -αφού γίνει αμετάκλητη η απόφαση- να στείλει ένα εξώδικο και μετά να ζητήσει την έκδοση διαταγής πληρωμής.
Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση, η ΕΚΠΟΙΖΩ μπορεί να κάνει ομαδική αγωγή, δηλαδή να κάνει αγωγή για ορισμένα μέλη της, όπου η αποζημίωση αποδίδεται κατευθείαν στα μέλη της από την ίδια χωρίς να κάνουν πρόσθετη ενέργεια. Εδώ όμως δεν υπάρχουν οι διαδικαστικές διευκολύνσεις της συλλογικής αγωγής. Αυτό που προτείνεται λοιπόν από την Επιτροπή είναι η βελτίωση και διεύρυνση των αγωγών παράλειψης και αποζημίωσης, ενώ ταυτόχρονα παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να επιλέξουν το σύστημα opt-in -όπου αν θες σαν καταναλωτής δηλώνεις ότι συμμετέχεις στην αγωγή- και το opt-out -όπου συμπεριλαμβάνονται όλοι οι καταναλωτές και όποιος δεν επιθυμεί μπορεί να μη συμμετέχει στην αγωγή”.
Frans Timmermans:Δικαιότερη ενιαία αγορά
Οι λίγοι έμποροι που σκόπιμα εκμεταλλεύονται την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων καταναλωτών θα τιμωρούνται με αυστηρότερα πρόστιμα
Μιλώντας για την πρωτοβουλία της Commission ο πρώτος αντιπρόεδρος της, κ. Frans Timmermans, δήλωσε ότι «αποσκοπεί σε μια δικαιότερη ενιαία αγορά που λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Θεσπίζουμε το ευρωπαϊκό δικαίωμα συλλογικής επανόρθωσης για περιπτώσεις όπου ομάδες καταναλωτών υπέστησαν ζημία, όπως είδαμε κατά το πρόσφατο παρελθόν, με τις κατάλληλες εγγυήσεις, ώστε να μη γίνει κατάχρηση. Οι καταναλωτές θα γνωρίζουν από ποιον αγοράζουν στο διαδίκτυο και όταν οι έμποροι έχουν πληρώσει ώστε να εμφανίζονται σε αποτελέσματα αναζήτησης. Η πλειονότητα των εμπόρων που τηρούν τους κανόνες θα απαλλαγούν από επιβαρύνσεις. Οι λίγοι έμποροι που σκόπιμα εκμεταλλεύονται την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων καταναλωτών θα τιμωρούνται με αυστηρότερα πρόστιμα.
Vera Jourova: Η απάτη δεν θα είναι πλέον φθηνή υπόθεση
Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν τεράστιο πλεονέκτημα έναντι των μεμονωμένων καταναλωτών πρέπει εξισορροπήσουμε τις ανισότητες
Από τη δική της πλευρά η κα Vera Jourova, επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων τόνισε πως «σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν τεράστιο πλεονέκτημα έναντι των μεμονωμένων καταναλωτών πρέπει εξισορροπήσουμε τις ανισότητες. Οι αντιπροσωπευτικές αγωγές, κατά τον ευρωπαϊκό τρόπο, σημαίνουν περισσότερη δικαιοσύνη για τους καταναλωτές και όχι περισσότερες δουλειές για τα δικηγορικά γραφεία. Και με αυστηρότερες κυρώσεις που συνδέονται με τον ετήσιο κύκλο εργασιών της εταιρίας, οι αρχές προστασίας των καταναλωτών θα αποκτήσουν επιτέλους ουσιαστική δύναμη για να τιμωρούν τους παραβάτες. Η απάτη δεν θα είναι πλέον φθηνή υπόθεση».
Τι περιλαμβάνει η Νέα Συμφωνία για τους καταναλωτές (New Deal for Consumers)
1. Ενίσχυση των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο διαδίκτυο:
α) Περισσότερη διαφάνεια στις διαδικτυακές αγορές — Κατά τις αγορές από διαδικτυακό κατάστημα οι καταναλωτές θα πρέπει να ενημερώνονται με σαφήνεια σχετικά με το αν αγοράζουν προϊόντα ή υπηρεσίες από επαγγελματία έμπορο ή από ιδιώτη, ώστε να γνωρίζουν αν προστατεύονται από τα δικαιώματα του καταναλωτή σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά. –
β)Περισσότερη διαφάνεια σχετικά με τα αποτελέσματα αναζήτησης στις διαδικτυακές πλατφόρμες — Κατά την αναζήτηση στο διαδίκτυο, οι καταναλωτές θα πρέπει να ενημερώνονται σαφώς όταν ένα αποτέλεσμα αναζήτησης το έχει πληρώσει έμπορος. Επιπλέον, τα διαδικτυακά καταστήματα θα πρέπει να ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τις βασικές παραμέτρους που καθορίζουν την κατάταξη των αποτελεσμάτων.
γ)Νέα δικαιώματα των καταναλωτών για τις «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες — Κατά την πληρωμή μιας ψηφιακής υπηρεσίας οι καταναλωτές επωφελούνται από ορισμένα δικαιώματα και έχουν στη διάθεσή τους 14 ημέρες για να ακυρώσουν τη σύμβασή τους (δικαίωμα υπαναχώρησης).
Η νέα συμφωνία για τους καταναλωτές θα επεκτείνει το δικαίωμα αυτό στις «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες για τις οποίες οι καταναλωτές παρέχουν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τους αλλά δεν πληρώνουν με χρήματα. Αυτό κατά κανόνα θα ισχύει για υπηρεσίες αποθήκευσης σε νέφος, μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. –
2. Εργαλεία στα χέρια των καταναλωτών για να ασκούντα δικαιώματά τους και να λαμβάνουν αποζημίωση:
α)Αντιπροσωπευτική αγωγή, κατά τον ευρωπαϊκό τρόπο — Στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας για τους καταναλωτές θα είναι δυνατό ένας εξειδικευμένος φορέας, π.χ. μια οργάνωση καταναλωτών, – να ζητήσει επανόρθωση, όπως αποζημίωση ή διόρθωση, για λογαριασμό ομάδας καταναλωτών που έχουν υποστεί ζημία από παράνομες εμπορικές πρακτικές.
Σε ορισμένα κράτη μέλη η άσκηση συλλογικών αγωγών σε δικαστήρια είναι ήδη εφικτή για τους καταναλωτές, αλλά η επιλογή αυτή θα καθιερωθεί πλέον σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Για παράδειγμα, σε μια παρόμοια περίπτωση με το σκάνδαλο «Dieselgate», τα θύματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, όπως η παραπλανητική διαφήμιση από κατασκευαστές αυτοκινήτων οι οποίοι δεν συμμορφώνονται με το ενωσιακό ρυθμιστικό πλαίσιο για την έγκριση τύπου οχημάτων ή με την περιβαλλοντική νομοθεσία, θα είναι σε θέση να λάβουν επανόρθωση συλλογικά μέσω αντιπροσωπευτικής αγωγής με βάση την οδηγία αυτή.
Τέτοιου είδους συλλογική επανόρθωση δεν προβλεπόταν προηγουμένως δυνάμει του δικαίου της Ένωσης. Το πλαίσιο αυτό έχει ισχυρές εγγυήσεις και είναι σαφώς διαφορετικό από τις συλλογικές αγωγές αμερικανικού τύπου. Οι αντιπροσωπευτικές αγωγές δεν θα είναι ανοικτές σε δικηγορικές εταιρείες, αλλά μόνο σε φορείς όπως οι οργανώσεις καταναλωτών που είναι μη κερδοσκοπικές και πληρούν αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας και ελέγχονται από δημόσια αρχή. Το νέα σύστημα θα διασφαλίσει ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές μπορούν να επωφελούνται πλήρως από τα δικαιώματά τους και να λαμβάνουν αποζημίωση, αποφεύγοντας παράλληλα τον κίνδυνο καταχρηστικών και αδικαιολόγητων ένδικων διαφορών.
Β)Καλύτερη προστασία από τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές — Η νέα συμφωνία για τους καταναλωτές θα εξασφαλίσει ότι οι καταναλωτές όλων των κρατών μελών έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν ατομικά μέσα έννομης προστασίας (π.χ. χρηματική αποζημίωση ή καταγγελία της σύμβασης) όταν υπόκεινται σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως οι επιθετικές ή παραπλανητικές πρακτικές προώθησης. Αυτή η μορφή προστασίας ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό επί του παρόντος σε όλη την ΕΕ. –
3. Θέσπιση αποτελεσματικών κυρώσεων για παραβιάσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τους καταναλωτές: Οι αρχές της ΕΕ για τους καταναλωτές δεν είναι καλά εξοπλισμένες για την τιμωρία πρακτικών οι οποίες δημιουργούν «περιπτώσεις συλλογικής ζημίας», που επηρεάζουν μεγάλο αριθμό καταναλωτών σε όλη την ΕΕ. Επί του παρόντος, το επίπεδο των κυρώσεων διαφέρει σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με το κράτος μέλος, και συχνά είναι υπερβολικά χαμηλό για να έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα, ιδίως για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο και σε μεγάλη κλίμακα. Με βάση την πρόταση οι εθνικές αρχές καταναλωτών θα έχουν την εξουσία να επιβάλλουν αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις με συντονισμένο τρόπο.
Για εκτεταμένες παραβάσεις που θίγουν τους καταναλωτές σε διάφορα κράτη μέλη, το διαθέσιμο μέγιστο πρόστιμο θα είναι το 4 % του ετήσιου κύκλου εργασιών του εμπόρου σε κάθε αντίστοιχο κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να θεσπίζουν υψηλότερα μέγιστα πρόστιμα. 4. Αντιμετώπιση των καταναλωτικών προϊόντων δύο ποιοτήτων: Η νέα συμφωνία για τους καταναλωτές θα επικαιροποιήσει την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, προκειμένου να καταστεί σαφές ότι οι εθνικές αρχές μπορούν να αξιολογούν και να αντιμετωπίζουν παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές που αφορούν την εμπορική προώθηση προϊόντων σαν να είναι ίδια σε διάφορες χώρες της ΕΕ, αν η σύνθεση ή τα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν σημαντικά.
5. Βελτιωμένοι όροι για τις επιχειρήσεις: Θα εξαλείψει τα περιττά βάρη για τις επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων με την κατάργηση υποχρεώσεων για τις επιχειρήσεις όσον αφορά το δικαίωμα υπαναχώρησης του καταναλωτή. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές δεν θα έχουν πλέον το δικαίωμα να επιστρέφουν προϊόντα τα οποία έχουν ήδη χρησιμοποιήσει αντί να τα έχουν απλώς δοκιμάσει, και οι έμποροι δεν θα χρειάζεται πλέον να επιστρέφουν χρήματα στους καταναλωτές προτού λάβουν πίσω τα επιστρεφόμενα αγαθά.
