Στον πλημμυρικό κίνδυνο στην παρακηφήσια ζώνη και τους δήμους που εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο βάσει των μελετών που έχουν εκπονηθεί αναφέρεται ο Νίκος Μπελαβίλας, Καθηγητής Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Διευθυντής Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος. Ο κ. Μπελαβίλας μιλά για τις αιτίες των φαινομένων αυτών, τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να θωρακιστούμε και την αλλαγή κουλτούρας που απαιτείται.
συνέντευξη του Νίκου Μπελαβίλα, Καθηγητή Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Διευθυντή Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος στη Βίκυ Γερασίμου (Ασφαλιστικό Marketing Δεκεμβρίου 2024)
Ποιες περιοχές κινδυνεύουν; Τι δείχνουν τα στοιχεία που έχετε συλλέξει;
Το 2017-18 και το 2023 εκπονήθηκαν από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, πολύ σημαντικές μελέτες για τον πλημμυρικό κίνδυνο σε όλες τις ελληνικές περιφέρειες. Ειδικότερα για την Αττική έχει επίσης εκπονηθεί σειρά μελετών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Οι πάντες συγκλίνουν ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος – κάτι που δυστυχώς αποδείχθηκε όχι μόνο θεωρητικά αλλά και με τα συμβάντα στην Μάντρα και στη Θεσσαλία. Στο μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας το πρόβλημα εντοπίζεται σε όλη την παρακηφίσια ζώνη από το Νέο Φάληρο ως τις Αχαρνές. Καμίνια, Νέο Φάληρο, Μοσχάτο, Ρέντης, Αιγάλεω, Περιστέρι, Ίλιον, Νέα Φιλαδέλφεια και Νέα Ιωνία. Μιλάμε για μία έκταση με εκατοντάδες σημεία δημοσίου ενδιαφέροντος (μεταξύ αυτών περίπου 150 σχολικές μονάδες), εκατοντάδες βιομηχανίες και αποθήκες αλλά και 200-300 χιλιάδες κάτοικοι και χιλιάδες κτίρια κατοικιών.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε; Τι πρέπει να κάνει η πολιτεία και οι δήμοι;
Υπάρχουν τρία διαφορετικά επίπεδα: Τα άμεσα σωστικά μέτρα, η διαχείριση μίας πιθανής πλημμυρικής κρίσης και τέλος η αλλαγή στρατηγικής με νέου τύπου έργα. Εξηγούμαι. Στα άμεσα σωστικά περιλαμβάνονται οι αποχωματώσεις και διανοίξεις φραγμένων ή ημιφραγμένων τμημάτων των ποτάμιων και ρεμάτιων ροών, κλειστών ή ανοιχτών. Δείτε ότι από την κύρια κοίτη του Κηφισού έχουν ήδη βγει 10.000 τόνοι μπάζα και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί το έργο. Αγνοούμε τι κρύβεται στους πλάγιους παραποτάμους και ρέματα. Ευτυχώς ο καθαρισμός άρχισε από την Περιφέρεια Αττικής και προχωράει. Σε αυτό το πακέτο περιλαμβάνεται η άμεση ολοκλήρωση του υδραυλικού έργου του Φαληρικού Όρμου, η εκβάθυνση των εκβολών και μία ομάδα ώριμων ή σχεδόν ώριμων μελετημένων μικρότερων έργων σε όλο το Λεκανοπέδιο. Το κόστος τους υπερβαίνει κατά τι το 1 δις ευρώ. Το δεύτερο επίπεδο είναι η λειτουργία της «μηχανής», όχι μόνο της κρατικής αλλά και της αυτοδιοικητικής, σε περίπτωση μεγάλου πλημμυρικού γεγονότος. Εκεί χρειάζεται αλλά δεν αρκεί το 112! Η ευθύνη πρέπει να διαμοιραστεί με επιτυχή συντονισμό στην πολιτική προστασία και στην περιφερειακή και δημοτική αυτοδιοίκηση. Για παράδειγμα, τα σχολεία – οι διευθύνσεις εκπαίδευσης – πρέπει και μπορούν να έχουν σχέδια διαχείρισης για την ασφαλή μετακίνηση των παιδιών ή τα τοπικά συμβούλια για να συνδράμουν σε μικρά έργα προστασίας.
Τέλος, τα έργα νέου τύπου που αντιστοιχούν στην κλιματική κρίση, η αποκάλυψη ρεμάτων, η αναβίωση τμημάτων των χαμένων ποταμών όπως ο Ιλισσός, ο Ποδονίφτης, η Πικροδάφνη, η Εσχατιά είναι κινήσεις που μπορούν να ξεκινήσουν. Η διαμόρφωση λεκανών εκτόνωσης, όπου υπάρχει αδόμητη έκταση, μικροφραγμάτων στις πλαγιές των βουνών, «πάρκων βροχής» στις συνοικίες, επιφανειών όχι στεγανών που θα επιτρέψει στο νερό είτε να απορροφηθεί είναι να καθυστερήσει θα μειώσουν τον κίνδυνο πλημμύρας.
Ποια είναι η κουλτούρα που πρέπει να αποκτήσουμε στο πεδίο των πλημμυρικών φαινομένων σαν κοινωνία και σαν πολιτεία;
Μάθαμε, όχι μόνο εμείς, αλλά όλοι οι Ευρωπαίοι της προηγούμενης γενεάς, να θάβουμε τα ποτάμια. «Θάπτομεν τον Ιλισσόν» αναφωνούσε περήφανος ο Ιωάννης Μεταξάς όταν ξεκινούσε η κάλυψη του μπροστά στο Καλλιμάρμαρο. Αυτό, ήρθε η ώρα να αλλάξει. Πάρα πολλές ευρωπαϊκές πόλεις αποκαλύπτουν πλέον, φροντίζουν, καθαρίζουν, διευρύνουν τους δρόμους του νερού- η Μαδρίτη, το Παρίσι, το Μάντσεστερ, το Ντέλφτ, τα Τίρανα. Ούτε αυτό δεν φθάνει, φάνηκε στη Βαλένθια. Η κλιματική κρίση φέρνει νέους κινδύνους, πυκνώνει ότι πριν ήταν έκτακτο και το κάνει τακτικό. Το νερό αν έρθει απότομα θα περάσει μέσα από τα σπίτια. Επομένως χρειάζεται να του δώσουμε και άλλο χώρο, χάνοντας εκμεταλλεύσιμη γη. Στην Αθήνα πρέπει να φερθούμε ανάλογα. Το «τσιμέντωμα» των ρεμάτων, η κάλυψη τους για κυκλοφοριακούς λόγους, ο στραγγαλισμός των παρόχθιων τμημάτων με αυθαίρετα, η υπερδόμηση και η στεγάνωση των εδαφών της πόλης με σκληρά υλικά όπως η άσφαλτος και το μπετόν είναι ξεκάθαρα οι αιτίες του κακού. Η άρση των πιο πάνω, δίνει ελπίδες βελτίωσης και αποφυγής καταστροφών, απωλειών ζωών, υποδομών και περιουσιών.
