Γιάννης Ρούντος: Η μαγνητική έλξη του Παρθενώνα στις φωτογραφίες της Nelly's

Σε πρόσφατη συνέντευξή μου στο λεύκωμα CSR Index και στο InsuranceDaily.gr έχω υποστηρίξει με πάθος την ιδέα μιας βάσης αναφοράς στον Πολιτισμό, τις Τέχνες και τα Γράμματα για τη Βιωσιμότητα της ταυτότητας του Γένους, καθώς ο πολιτιστικός πλούτος μας αποτελεί ανεκτίμητης αξίας κεφάλαιο.

Με αφορμή λοιπόν, τη σπουδαία έκθεση της φωτογραφικής κληρονομιάς της Nelly’s στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, τράβηξα από τη βιβλιοθήκη μου και ξεφύλλισα την παλαιότερη, εξαιρετική έκδοση του Μουσείου “NELLY’S: Αρχαιότητες, Ελλάδα 1925-1939”.

Οι φωτογραφίες του βιβλίου που παρατίθενται από την Ακρόπολη, είναι ένα δείγμα της πηγής που ενέπνευσε τη μεγάλη φωτογράφο για μια μοναδική σειρά θεμάτων. Η Nelly’s αιχμαλώτιζε στο στιγμιότυπο των δύο διαστάσεων του κάδρου το απειροδιάστατο, αισθητικά και νοηματικά, αφήγημα μιας εικόνας. Όπου, μια εικόνα είναι κάτι πολύ περισσότερο από χίλιες λέξεις και συναισθήματα. Η Ακρόπολη, της έδωσε πλείστα όσα ανάλογα ερεθίσματα για τον ορισμό της τέχνης της φωτογραφίας, στον χρωματικό πλούτο του ασπρόμαυρου με την υπογραφή Nelly’s.

Εδώ, έχουμε αναμφίβολα το στιγμιότυπο ως ποιητικό γεγονός. Προσωπικά, έχω τον δικό μου ορισμό για το ποιητικό γεγονός, σε οποιοδήποτε είδος Τέχνης. Θεωρώ πως καλλιτεχνικό γεγονός είναι η μετα-ποιητική υπέρβαση της πραγματικότητας, με την οποία συντελείται μια νέα, θαυμαστή πραγματικότητα πολλαπλών ερμηνευτικών αποκαλύψεων: αυτή του έργου Τέχνης.

Το ευρυφασματικό ποιητικό γεγονός του φωτογραφικού έργου της Nelly’s (Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, 1899-1998) εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη με 350 περίπου επιλεγμένα θέματα τριών χρονικών περιόδων (Δρέσδη – περίοδος σπουδών 1921-1924, Αθήνα, Νέα Υόρκη), μαζί με τον τόνο κάποιων αναμνηστικών εκθεμάτων εποχής.

Η αφοσίωση με την οποία επί μια δεκαπενταετία αποτύπωσε τις αρχαιότητες -και ιδιαίτερα τον Παρθενώνα- ανταποκρινόταν στη βαθύτερη ανάγκη της γνωριμίας με τις πατρογονικές ρίζες, της επιστροφής στον χρόνο της μνήμης και της ανταπόκρισης στην πρόκληση της αναμέτρησης με το λαμπρότερο μνημείο όλων των εποχών. Άλλωστε, η φωτογραφία είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη των μελετητών και των αρχαιολόγων για την τεκμηρίωση των ευρημάτων τους και ως εποπτικό υλικό, από την έναρξη των μεγάλων ανασκαφών στην Αθήνα από την Αρχαιολογική Εταιρεία (1863) και αργότερα στη Δήλο από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή (1873) και στην Ολυμπία από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1875).

Το έργο της χαρακτηρίζεται από τον διάλογο της φύσης και του ελληνικού φωτός (με την κατά Σικελιανό “πλαστική ηθική”), δηλαδή των γενεσιουργών παραγόντων της τέχνης, με τα αριστουργήματα της αρχαιότητας. “Τον πρώτο χρόνο στην Αθήνα, μόλις χάλαγε ο καιρός κι είχε τίποτε ωραία σύννεφα στον ουρανό, έτρεχα να φωτογραφίσω τα αρχαία μάρμαρα”, θα πει αργότερα η ίδια.

Αξίζει να δραπετεύσετε για λίγες ώρες από το παρόν και να περάσετε σε αυτόν τον διαχρονικά μετα-ποιητικό κόσμο της φωτογραφίας. Κόσμο, που περιλαμβάνει και το πολλαπλό μήνυμα της συσσωρευμένης, ανεκτίμητης κληρονομιάς της Ακρόπολης υποστηρίζοντας την εύλογη εντοπιότητά της, το “ανήκειν” και έλκοντας μαγνητικά κάθε στοιχείο της που έχει διασπαρεί για οποιοδήποτε λόγο -όπως τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο- πέρα από διπλωματικά φληναφήματα. Αυτή η αδιαίρετη συνάφεια είναι, πρωτίστως, μια πνευματική υπόθεση, που υποστηρίζεται έξοχα και από τις φωτογραφίες της Nelly’s.