Του Βασίλειου Χαρδαλιά*
Οι εμπορικοί όροι που προήλθαν από τις μακροχρόνιες πρακτικές και την επιστημονική μελέτη και επεξεργασία στοχεύουν να κατοχυρώνουν τόσο τις υποχρεώσεις, όσο και τα δικαιώματα των συναλλασσομένων μερών. Ένα βασικό στοιχείο της εμπορικής αμφοτεροβαρούς σύμβασης είναι και το ενδιαφέρον που έχουν οι συμβαλλόμενοι για την ασφάλιση του εμπορικού αγαθού προς κοινή διασφάλιση των συμφερόντων τους.
Για να επιτευχθεί το ζητούμενο ως προς την ασφάλιση του αγαθού, είναι καθοριστικό να προκύπτει σαφώς από την εμπορική σύμβαση η χρονική στιγμή που το εμπορεύσιμο και διαπραγματευόμενο αντικείμενο αλλάζει κυριότητα μεταβιβαζόμενο από τον πωλητή στον αγοραστή. Η σημαντικότητα της χρονικής αυτής στιγμής είναι μεγάλη και καθοριστική γιατί σε περίπτωση απώλειας ή ζημίας του πράγματος από ασφαλισμένο κίνδυνο, το στοιχείο της κυριότητας προσδιορίζει ανεπιφύλακτα και τον δικαιούχο του ασφαλίσματος. Η αμεσότητα του εντοπισμού του κυρίου του πράγματος μέσα από την εμπορική σύμβαση την καθιστά αποτελεσματική, εύχρηστη, γρήγορη, απλή και οικονομικά και χρονικά ανώδυνη για τα συμβαλλόμενα μέρη, εφ’ όσον βέβαια η σύμβαση συντελείται με βάση έναν από τους πιο κάτω περιγραφόμενους τύπους και η μεγάλη και διαχρονική Αρχή της καλής πίστης διακατέχει τους συμβαλλόμενους.
Επικρατέστεροι τύποι εμπορικών συμβάσεων
Στο Διεθνές εμπόριο, οι επικρατέστεροι τύποι εμπορικών συμβάσεων είναι οι πιο κάτω περιγραφόμενοι, χωρίς αυτό να αποκλείει την ύπαρξη παραλλαγών λόγω διαφοροποίησης κάποιων ισχυρών αγορών για την κάλυψη κάποιων ιδιαιτεροτήτων των διακινούμενων αγαθών, την προσθαφαίρεση όρων και προϋποθέσεων σε κάποιες τοπικές συναλλαγές, την κατά περίπτωση προσαρμογή αυτών σε περιπτώσεις ιδιάζουσες από πλευράς γεωπολιτικών συνθηκών. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι ο τύπος κάθε εμπορικής σύμβασης, ιδιαίτερα στο διεθνές εμπόριο, απεικονίζεται στο βασικότερο αποδεικτικό έγγραφο αυτής, που είναι το αντίστοιχο τιμολόγιο, το οποίο ως γνωστόν, αποτελεί τίτλο κυριότητας του πράγματος.
F. Ο. Β. (Free on board)
Μεταφραζόμενος ο όρος αυτός στα Ελληνικά, διαβάζεται «ελεύθερα επί του πλοίου». Είναι πολύ ενημερωτικό στο σημείο αυτό να τονισθεί εμφαντικά, ότι όλοι αυτοί οι καθιερωμένοι εμπορικοί όροι γράφονται και αναγγέλλονται μόνο με τα αρχικά τους γράμματα στην Αγγλική γλώσσα. Είναι τόσο πλατιά η χρήση τους στο εμπόριο, ώστε έγινε τελείως περιττή η όποια διευκρίνιση. Ακόμα και στις παραλλαγές – τροποποιήσεις, η εξήγηση τείνει να εξαλειφθεί, όταν με σαφήνεια χρησιμοποιούνται τα αρχικά αυτών.
Επιστρέφοντας στην ερμηνεία του όρου, διευκρινίζεται ότι σύμφωνα με τη σύμβαση αυτή, ο πωλητής του πράγματος είναι υπεύθυνος για τη μεταφορά των εμπορευμάτων από τις εγκαταστάσεις του στο λιμάνι, όπου ευρίσκεται το πλοίο φόρτωσης αυτών και μέχρι την εναπόθεση τούτων εντός του κύτους του ή επί του καταστρώματος, ανάλογα με το είδος του φορτίου και τη συμφωνία φόρτωσης, αλλά και την πλήρη αποσύνδεση του φορτίου από το μέσο (γερανός κ.τ.λ.) φορτώσεως του λιμένος.
Ακόμα σύμφωνα με τον τύπο πώλησης F.O.B., ο πωλητής βαρύνεται με όλα τα έξοδα που απαιτούνται και πάντα μέχρι τη στιγμή της απαλλαγής του από την ευθύνη του εμπορεύματος, όπως αυτή ορίζεται πιο πάνω.
Ο αγοραστής, από την πλευρά του, από την πιο πάνω οριζόμενη χρονική στιγμή, καθίσταται υπεύθυνος για την τύχη των μεταφερόμενων εμπορευμάτων και διαδοχικά υπόχρεος όλων των εξόδων που χρειάζονται για την εκτέλεση του ταξιδιού, δηλ. ναύλος, πιθανή μεταφόρτωση, αποθήκευτρα στον λιμένα προορισμού, ναύλος προώθησης στις εγκαταστάσεις του, φορτοεκφορτωτικά, δασμοί και όποια άλλη δαπάνη ήθελε προκύψει μέχρι του τελικού προορισμού.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τον τύπο F.O.B., η κυριότης των εμπορευμάτων μετατίθεται από τον πωλητή στον αγοραστή από τη στιγμή της εναπόθεσης αυτών επί του πλοίου. Κατά συνέπεια, ο επιμερισμός της ευθύνης κατά το χρόνο της μεταφοράς προσδιορίζει και τον κατά περίπτωση υπόχρεο ασφάλισης του μεταφερόμενου φορτίου.
F. Α. S. (Free alongside ship)
Μεταφραζόμενο ελληνικά «ελεύθερα παρά την πλευρά του πλοίου». Ο τύπος αυτός αποτελεί παραλλαγή του F.O.B. και έχει την ίδια φιλοσοφία του επιμερισμού της ευθύνης μεταξύ πωλητή και Αγοραστή. Η διαφορά έγκειται στο ότι περιορίζει την ευθύνη του πωλητή μέχρι την προκυμαία του λιμένος φόρτωσης με αντίστοιχη επέκταση της ευθύνης του Αγοραστή. Κατά συνέπεια, τόσο οι τυχόν ζημίες που θα συμβούν κατά το χρόνο παραμονής, των εμπορευμάτων στην προκυμαία, πέραν του συμφωνηθέντος χρόνου παραμονής όπως π.χ. πυρκαγιά, διαβροχή κ.τ.λ., βαρύνουν τον Αγοραστή καθώς και τα έξοδα φορτώσεως στο πλοίο βαρύνουν τον ίδιο. Και σε αυτή την περίπτωση, είναι ξεκάθαρο τι οφείλει έκαστος των συμβαλλομένων να ασφαλίσει.
F. Ο. Τ. (Free on trucks) & F. Ο. R. (Free on Rail)
«Ελεύθερα επί των φορτηγών αυτοκινήτων και ελεύθερα επί του σιδηροδρόμου». Οι περιπτώσεις των εμπορικών αυτών συμβάσεων ταυτίζονται κατ’ αρχήν με τη σύμβαση F.O. Β. με προσαρμογή ως προς τη διευκρίνιση του μεταφορικού μέσου. Όπως και στις προηγούμενες μορφές, έτσι και εδώ είναι αυτονόητο πού αρχίζει και πού τελειώνει η ευθύνη κάθε συμβαλλόμενου, ώστε να φροντίσει για την ασφαλιστική κάλυψη του περιουσιακού του συμφέροντος.
C and F (Cost and Freight). Κόστος και Ναύλος
Στην εμπορική αυτή σύμβαση, παρατηρούμε ότι η ευθύνη του πωλητή ως προς το σκέλος των τυχόν ζημιών του μεταφερομένου φορτίου περιορίζεται στο ελάχιστο. Μετά την παράδοση του πωλούμενου πράγματος στο μεταφορέα, ο πωλητής απεκδύεται κάθε ευθύνης ως προς τη σωστή και ασφαλή μεταφορά του στον τελικό προορισμό.
Ο πωλητής ασφαλώς είναι υπεύθυνος για όλα τα έξοδα μέχρι του συμφωνημένου σημείου παράδοσης του πράγματος στο μεταφορέα, ενώ ο αγοραστής είναι υπεύθυνος για κάθε ζημία ή απώλεια που θα υποστούν τα πωλούμενα μετά την παράδοση στον μεταφορέα, άρα και υπόχρεος ασφάλισης αυτών. Ευνόητο είναι ότι ο ίδιος βαρύνεται με τα έξοδα της των ασφαλίστρων.
C.I.F. (Cost Insurance freight), ήτοι κόστος – ασφάλιση – ναύλος.
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι πρόκειται για διευρυμένο όρο του Cost and freight, έτσι ώστε να είναι ευκολότερη η έννοια του όρου στο μυαλό μας. Και πράγματι έτσι είναι, εφ’ όσον υπογραμμίσουμε τη διεύρυνση του όρου που αφορά την ασφάλιση του πωλούμενου και μεταφερομένου πράγματος από τον πωλητή. Σύμφωνα με τον τύπο αυτό εμπορικής σύμβασης, ο πωλητής πληρώνει και όλα τα έξοδα πλέον του κόστους του πράγματος, που είναι ο ναύλος με όλα τα συμπληρωματικά της μεταφοράς έξοδα, όπως φορτοεκφορτώσεις, μεταφορτώσεις κλπ. και τέλος τα ασφάλιστρα. Στα έξοδα να σημειωθεί ότι δεν περιλαμβάνονται δασμοί ή έξοδα μεταβολής ή επέκτασης του συμφωνηθέντος ταξιδιού κατά την αρχική σύναψη της συμφωνίας μεταξύ των συναλλασσομένων.
Στην περίπτωση πώλησης με τον όρο C.I.F., παρατηρούμε ότι το αντίστοιχο τιμολόγιο που εκδίδεται από τον πωλητή εμφανίζει το σύνολο του κόστους του πωλούμενου πράγματος στον τόπο του αγοραστή, πλην βεβαίως του κέρδους. Να σημειωθεί ότι είναι ο μόνος τύπος εμπορικής σύμβασης, που ο Πωλητής αναλαμβάνει να προμηθεύσει το πράγμα και ταυτόχρονα να διεκπεραιώσει όλες τις διαδικασίες που απαιτεί η πώληση, μεταφέροντας τις επί μέρους δαπάνες επί του βασικού κόστους παραγωγής του πράγματος. Η μονομερής ανάθεση όλων των διαδικασιών στον Πωλητή, τον καθιστά υπόχρεο να εφοδιάσει τον Αγοραστή με πλήρη σειρά φορτωτικών εγγράφων, δηλαδή τιμολόγιο, φορτωτική – ασφαλιστήριο Συμβόλαιο – προκειμένου να καταστεί αυτός δικαιούχος του συνολικού τιμήματος του πράγματος που πούλησε.
EX WORKS
Ελεύθερα μεταφρασμένος ο όρος δηλώνει «Ελεύθερα στις εγκαταστάσεις του πωλητή». Είναι ο όρος που εξαλείψει ουσιαστικά τη συμμετοχή του πωλητή στις διαδικασίες της πώλησης, πλην αυτής της προμήθειας του πράγματος στις εγκαταστάσεις του. Η ευθύνη της φόρτωσης, μεταφοράς, εκφόρτωσης, τυχόν μεταφόρτωσης και όλες οι απαιτούμενες φροντίδες και έξοδα για να επιτευχθούν τα βήματα αυτά της αγοροπωλησίας σωστά βαρύνουν τον Αγοραστή. Ο Πωλητής εκδίδει τιμολόγιο πώλησης με το απόλυτο κόστος παραγωγής του πράγματος. Το εμπορικό κόστος στον τόπο προορισμού διαμορφώνεται με την προσθήκη όλων των εξόδων που έγιναν, πλέον του προσδοκώμενου κέρδους.
Για την πλήρη αποσαφήνιση των εμπορικών αυτών όρων, αντιπαρατίθενται κατά περίπτωση και με την ίδια σειρά που αναπτύχθηκαν οι υποχρεώσεις του πωλητή και αγοραστή.
*Ο Βασίλειος Ι. Χαρδαλιάς υπήρξε Διευθύνων Σύμβουλος της Ασφαλιστικής Εταιρείας «ΑΣΤΗΡ Α.Ε.»
Πολύ καλό άρθρο και αρκετά εύκολο προς κατανόηση.