Η γνώση μας για τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται χρηματοοικονομικές αποφάσεις έχει ωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από το συνδυασμό τριών διακριτών επιστημονικών κλάδων: οικονομία, ψυχολογία και νευροεπιστήμη.
του Καθηγητή Κ. Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού*
Ερευνητές από τους τρεις αυτούς τομείς έχουν συνεργασθεί για να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορική χρηματοοικονομική, δημιουργώντας έτσι νέες ερευνητικές θέσεις. Η νευροχρηματοοικονομική είναι μια αυτές: δανείζεται τα εργαλεία και τις γνώσεις της νευροεπιστήμης για να ρίξει φως στο ρόλο της εγκεφαλικής δραστηριότητας στη λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Π. Διακογιάννης στο πρόσφατο βιβλίο του, η νευροχρηματοοικονομική συνδυάζει τη βιολογία, τη γνωσιακή ψυχολογία και διάφορα στοιχεία της σύγχρονης θεωρίας χαρτοφυλακίου για να κατανοήσουμε το βιολογικό υπόβαθρο της επενδυτικής συμπεριφοράς. Διευκρινίζει τους βιολογικούς και ψυχολογικούς μηχανισμούς που αποτελούν τη βάση της εμφάνισης ατομικών σφαλμάτων και παράλογης επενδυτικής συμπεριφοράς (βλ. Γ. Π. Διακογιάννης, συμπεριφορική χρηματοοικονομική και νευροχρηματοοικονομική, Broken Hill, 2022).
Η πρόοδος στη νευροεπιστήμη ήταν σημαντική τα τελευταία χρόνια. Τώρα γνωρίζουμε τις κύριες δομές του εγκεφάλου και μπορούμε να καταγράψουμε τα ηλεκτρικά σήματα που εκπέμπονται από κύτταρα ή δίκτυα κυττάρων. Η τεχνολογία λειτουργικής απεικόνισης (IRMF) μπορεί να παρακολουθεί αυτή την εγκεφαλική δραστηριότητα για να προσδιορίσει ποια μέρη του εγκεφάλου χρησιμοποιούνται όταν ένα άτομο λαμβάνει μια χρηματοοικονομική απόφαση.
Μερικά παραδείγματα
Η κλασσική χρηματοοικονομική θεωρία βασίζεται στην υπόθεση ότι οι επενδυτές είναι πάντα απόλυτα ορθολογικοί, ένα μοντέλο που δεν έχει εξηγήσει τις περισσότερες από τις ανωμαλίες τιμών που παρατηρούνται στις χρηματοοικονομικές αγορές.
Τα πειράματα της νευροχρηματοοικονομικής βοηθούν τους ερευνητές να κατανοήσουν πώς διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου καλούνται να εκτελέσουν διαφορετικές εργασίες. Με αυτόν τον τρόπο, ορισμένα μέρη του εγκεφάλου ενεργοποιούνται εν αναμονή μιας ανταμοιβής (υπεραξία), ενώ άλλα μέρη ανταποκρίνονται σε αρνητικά ερεθίσματα όπως η προοπτική του πόνου (απώλεια αξίας). Οι εικόνες χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να επιβεβαιωθεί η ιδέα ότι η λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων συχνά καθοδηγείται από συναισθηματική βάση. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι επιλογές των ατόμων επηρεάζονται από προηγούμενες εμπειρίες και ως εκ τούτου οριοθετούνται. Η έρευνα απεικόνισης επιβεβαιώνει ότι υπάρχει επιθυμία να αναλάβουμε πρόσθετους κινδύνους μετά από ένα αρχικό κύκλο κερδών. Υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα σε διαδικασίες που επηρεάζουν τη διάθεση και μειωμένη δραστηριότητα που σχετίζεται με διαδικασίες που επηρεάζουν τη σκέψη και τον προβληματισμό.
Σε πολλές πραγματικές καταστάσεις, δεν γνωρίζουμε τις συνέπειες των επιλογών που δεν κάνουμε, κάτι που μάλλον είναι θετικό. Αυτό δεν συμβαίνει στις χρηματοοικονομικές αγορές: οι πληροφορίες δεν είναι μόνο γνωστές, αλλά και ευρέως προσβάσιμες. Οι επενδύσεις που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι συνήθως εμφανείς σε εμάς μόλις μελετήσουμε τις οικονομικές σελίδες διάφορων ιστοσελίδων ή έντυπων περιοδικών.
Συμπερασματικά, η νευροχρηματοοικονομική μπορεί να προσφέρει σε μεγάλο βαθμό στη χρηματοοικονομική επιστήμη. Συγκεντρώνοντας ειδικούς από διάφορους τομείς, ίσως μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τί είναι εγγενές στο ανθρώπινο είδος. Τελικά, μπορεί να αποκτήσουμε μοντέλα με ισχυρότερη προγνωστική ικανότητα; Η αναζήτηση των εγκεφαλικών μερών που ενεργοποιούνται όταν λαμβάνουμε επενδυτικές αποφάσεις είναι η βάση για να κατανοήσουμε τις επενδυτικές συμπεριφορές.
* Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
.gif?rand=2304)
