Όπως είχαμε γράψει σε πρόσφατο άρθρο μας, το ερώτημα που πλανάται είναι αν η ανθρωπότητα δεν θα μπορέσει να επιβιώσει (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Α. Λιαδάκη, επιχειρήσεις και κλίμα, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 09.07.2022).
του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού*
Ο ερευνητής Luke Kemp του Centre for the Study of Existential Risk of the University of Cambridge γράφει: «ναι, πιστεύω στην πιθανότητα εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους. Υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να γίνει καταστροφική, ακόμη και σε μέτρια επίπεδα θέρμανσης». Υπάρχουν ακόμη αξιόπιστοι επιστήμονες που τώρα κρίνουν ότι η ανθρώπινη απάθεια ενόψει της υπερθέρμανσης του πλανήτη καθιστά αναγκαίο να προκληθούν ακραία σενάρια. Εκφράζουν τη λύπη τους ότι η IPCC, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, εστιάζει σε μεσαία σενάρια. Σε όλο τον κόσμο έχουν σημειωθεί ρεκόρ θερμοκρασίας. Τα τελευταία χρόνια, τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν αυξηθεί σε όλο τον κόσμο. Κυκλώνες, καταιγίδες, χαλάζι, ξηρασίες είναι τα πρωτοσέλιδα του παγκόσμιου τύπου. Αυτό το καλοκαίρι, στο Πακιστάν, οι πλημμύρες που προκλήθηκαν από έναν υπερβολικά άφθονο μουσώνα εκτόπισαν 30 εκατομμύρια κατοίκους και έπνιξαν 1400 από αυτούς. Η κλιματική αλλαγή βρίσκεται σε πραγματική εξέλιξη. Και πολύ πιο γρήγορα από ότι προέβλεπαν οι προηγούμενες αναφορές του IPCC (2014). Η έκτη έκθεση, που δημοσιεύθηκε το φθινόπωρο του 2021, φαίνεται μάλιστα να είναι ήδη ξεπερασμένη σε ορισμένους τομείς.
Πέντε σενάρια
Οι συντάκτες της IPCC επέλεξαν πέντε μελλοντικά σενάρια για τον πλανήτη. Τα δύο πιο αισιόδοξα, με βάση μια κινητοποίηση της ανθρωπότητας προκειμένου να περιοριστεί η άνοδος του θερμομέτρου στους 2C, είναι ήδη ξεπερασμένα. Το τρίτο σενάριο που βασίζεται στη συνέχιση των δημόσιων πολιτικών που ήδη εφαρμόζονται, προβλέπει άνοδο από 2,1 έως 3,5C γύρω στο 2100. Στην περίπτωση αυτή, δεν είναι δυνατόν να αποκλειστεί μια ακόμη μεγαλύτερη θέρμανση. Τέλος, τα δύο τελευταία σενάρια, με βάση την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων με τον τρέχοντα ρυθμό, προβλέπουν άνοδο της θερμοκρασίας έως και 5,7C το 2100. Ορισμένοι ειδικοί αποδίδουν κίνδυνο εμφάνισης 10% σε αυτά, πράγμα που είναι τεράστιο.
Θερμόμετρο με 16 σημεία παρακολούθησης
Με βάση το έργο της IPCC, το περιοδικό Science έχει συντάξει μια λίστα (θερμόμετρο) με 16 σημεία χωρίς επιστροφή τα οποία αναμένονται ανάλογα με την άνοδο της θερμοκρασίας (βλ. σελίδα παρακάτω). Ένα σημείο καμπής είναι ένα όριο το οποίο, όταν ξεπεραστεί, προκαλεί μεγάλες, συχνά μη αναστρέψιμες, αλλαγές στην κατάσταση ενός συστήματος. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι ένα κύμα καύσωνα που παρατηρείται μια φορά κάθε πενήντα χρόνια πριν από τη βιομηχανική εποχή, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται 40 φορές κατά την ίδια χρονική περίοδο, το 2100 σε περίπτωση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 4C. Αλλά μια αύξηση 4C δεν χαρακτηρίζει πραγματικά το χειρότερο σενάριο. Όσο για την άνοδο της θάλασσας, η IPCC την αξιολογεί έως και 7 μέτρα στο πέμπτο σενάριο.
Για να δημιουργήσει αυτά τα πέντε σενάρια, η IPCC βασίζεται σε περίπου είκοσι αριθμητικά μοντέλα του κλίματος που αναπτύχθηκαν από διάφορα εργαστήρια σε όλο τον κόσμο. Μερικά είναι πιο ανησυχητικά από άλλα. Μόνο τα δεδομένα διατηρούνται με συναίνεση μεταξύ των επιστημόνων.
Η απόκλιση των αριθμητικών μοντέλων εξηγείται ουσιαστικά από την εκτίμηση φαινομένων που, a priori ξένα προς το κλίμα, καταλήγουν να δρουν πάνω σε αυτό (βλ. θερμόμετρο με τα 16 σημεία). Ορισμένα φαινόμενα προκαλούν θετική ανάδραση που αυξάνει τη θέρμανση, ενώ άλλα προκαλούν αρνητική ανάδραση που επιβραδύνει τη θέρμανση.
Για παράδειγμα, σήμερα υπάρχει ένα θέμα για το οποίο αγωνίζονται οι κλιματολόγοι, είναι αυτό του ρόλου που παίζουν τα σύννεφα. Όταν είναι χαμηλά προστατεύουν τη Γη καλύπτοντάς την με τη σκιά τους, ενώ όταν είναι ψηλά θερμαίνουν τη Γη παγιδεύοντας τη θερμική της ακτινοβολία. Πρόσφατες εργασίες που ελήφθησαν υπόψη από την IPCC, δείχνουν ότι, παγκόσμια, τα σύννεφα ασκούν θετική αλληλεπίδραση σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Συμπερασματικά, αυτό που εξέφρασε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κατά την επίσκεψή του στο Πακιστάν είναι: «κοίταξα από ένα παράθυρο στο μέλλον – ένα μέλλον μόνιμου διάχυτου κλιματικού χάους σε ασύλληπτη κλίμακα». Και συνεχίζει «αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη καταδεικνύει την απόλυτη ανεπάρκεια της παγκόσμιας απάντησης στην κλιματική κρίση και την προδοσία και την αδικία που βρίσκονται στο επίκεντρό της».
* Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France, CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
