.gif?rand=4111)
του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Μπορεί το δημόσιο χρέος να είναι δυσβάσταχτο και να… έχει κλέψει την παράσταση σε όλες τις συζητήσεις για το μέλλον της χώρας, όμως το ιδιωτικό χρέος είναι αυτό που στην πραγματικότητα εμποδίζει σήμερα την ανάπτυξη και κρατά καθηλωμένη την ελληνική οικονομία.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ιδιώτες και επιχειρήσεις χρωστούν φόρους στο κράτος και εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία. Χρωστούν, επίσης, στις τράπεζες τα δάνεια που δόθηκαν κατά τη μεγάλη πιστωτική επέκταση της τελευταίας 20ετίας.
Το κράτος από την πλευρά του, χρωστάει κυρίως σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες (προμήθειες, υπηρεσίες και επιστροφές φόρων) αλλά αρνείται να κάνει συμψηφισμό, επιδεικνύοντας απόλυτο παραλογισμό.
Αποτέλεσμα είναι η χώρα να παραμένει εγκλωβισμένη στον ίδιο της τον εαυτό, αρνούμενη να δει την πραγματικότητα και αναζητώντας έναν από μηχανής θεό που θα την σώσει από τους «κακούς ξένους».
Επίσης, επιπρόσθετα της δεδομένης έλλειψης παραγωγικής ισχύος, το «γαϊτανάκι» του ιδιωτικού χρέους είναι αυτό που εμποδίζει την όποια αναπτυξιακή προσπάθεια. Αν ρωτήσετε ανθρώπους της αγοράς, θα σας πουν πως ό,τι και να γίνει με τους εταίρους, τη δανειακή σύμβαση της χώρας και το υπέρογκο δημόσιο χρέος, μόνο η… απεμπλοκή από το ιδιωτικό χρέος μπορεί να δώσει στην οικονομία ώθηση.
Ποιος, όμως, θα βρεθεί να κόψει… το γόρδιο δεσμό; Ποιος θα αποφασίσει να κάνει πρώτος το κρίσιμο βήμα και η χώρα να ξεφύγει από την πελατειακή νοοτροπία του παρελθόντος, δίνοντας ουσιαστικό χώρο και όχι μόνο υποσχέσεις στην υγιή ιδιωτική πρωτοβουλία και στις επενδύσεις;
Αν περιμένουμε να το κάνουν οι πολιτικοί με ωραία λόγια αλλά χωρίς πράξεις, μάλλον τα χρόνια θα περνούν και εμείς θα συζητάμε τα ίδια και τα ίδια, βλέποντας με απάθεια τη ζωή να «τρέχει» μπροστά από τα μάτια μας.
Οι αριθμοί
Ας δούμε, όμως τους αριθμούς για να καταλάβουμε την πολυπλοκότητα και το μέγεθος του ζητήματος. Ο ιδιωτικός τομέας χρωστάει 211 δισ. ευρώ στις τράπεζες. Αυτά είναι δάνεια επιχειρήσεων, στεγαστικά και καταναλωτικά (για την ιστορία τα δάνεια των ασφαλιστικών εταιρειών είναι 148 εκατ. ευρώ). Τα συνολικά δάνεια των επιχειρήσεων είναι σχεδόν 102 δισ. ευρώ, τα στεγαστικά των ιδιωτών περί τα 69 δισ. ευρώ και τα καταναλωτικά βρίσκονται στα 26 δισ. ευρώ.
Ξεπερνούν τα 100 δισ. ευρώ τα ανοίγματα των τραπεζών, την ώρα που η συζήτηση για την ίδρυση μίας bad bank καλά κρατεί, όμως κανείς δεν απαντά στο ερώτημα: Ποιος θα πληρώσει… το μάρμαρο;
Με βάση τα στοιχεία που δίνουν οι τράπεζες, τα κόκκινα δάνεια ξεπερνούν το 40%, ενώ αν συνυπολογιστούν και τα ρυθμισμένα που δεν έχουν δείξει ακόμη ότι εξυπηρετούνται κανονικά, αγγίζουν το 50%. Τα ανοίγματα, λοιπόν, των τραπεζών ξεπερνούν τα 100 δισ. ευρώ, η λύση της Bad Bank έχει πέσει στο τραπέζι αλλά θέλει κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια. Ποιος είναι διατεθειμένος να… πληρώσει το μάρμαρο;
Την ίδια ώρα, οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία ξεπερνούν πλέον τα 20 δισ. ευρώ, ενώ τα χρέη προς την εφορία διαμορφώνονται κοντά στα 80 δισ. ευρώ, εκτινάσσοντας το ιδιωτικό χρέος πάνω από τα 300 δισ. ευρώ. Να μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα φτάνουν τα 4 δισ. ευρώ.
Όταν στελέχη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ έταζαν πριν τις εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου στους ιδιώτες «σεισάχθεια για όλα τα είδη των χρεών» είτε είχαν σκοπό να παραπλανήσουν τους ψηφοφόρους, είτε αγνοούσαν το μέγεθος του προβλήματος. Και στις δύο περιπτώσεις, η φθηνή αυτή υπόσχεση δημιούργησε μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα που μόνο κακό έκανε σε δημόσιο και τράπεζες.
Κόκκινα δάνεια
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αποτελούσαν από την αρχή της κρίσης το μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τις τράπεζες αφού για κάθε δάνειο που χτυπάει… κόκκινο οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να βάζουν στην άκρη κεφάλαια ως «μαξιλάρι».
Όσο μεγαλύτερο το πρόβλημα, τόσο περιορίζεται η ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτούν την οικονομία. Επομένως, αν δεν υπάρξει μία σοβαρή και –κυρίως – αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, πολύ δύσκολα οι τράπεζες θα βρουν το… σθένος να προχωρήσουν σε νέα ανοίγματα. Οι τράπεζες θέλουν να περιορίσουν το φαινόμενο των λεγόμενων «στρατηγικών» κακοπληρωτών, όσων δηλαδή μπορούν να πληρώσουν αλλά εκμεταλλεύονται την κατάσταση. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που δεν μπορεί να περάσει μία οριζόντια ρύθμιση. Πέρα βέβαια από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν τα κεφάλαια που θα χρηματοδοτήσουν μία τέτοια κίνηση.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο;
Κατ’ αρχάς, οι τράπεζες έχουν προχωρήσει σε εκτεταμένες ρυθμίσεις, θέλοντας να προλάβουν τα χειρότερα και να συγκρατήσουν τη ραγδαία αύξηση του ποσοστού των «κόκκινων» δανείων. Η ενεργή διαχείριση των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών, είναι η πρώτη προσέγγιση για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Προβλέπει τη ρύθμιση οφειλών με τρόπο βιώσιμο, έτσι ώστε ένα δάνειο να αρχίσει να εξυπηρετείται ξανά προς όφελος τόσο του δανειολήπτη όσο και της τράπεζας.
Η δεύτερη προσέγγιση αφορά στη δημιουργία ενός κεντρικού φορέα διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων, της γνωστής «bad bank». Η ιδέα έχει αρχίσει να συζητείται ακόμη και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ μετά την Ισπανία και η Ιταλία βρίσκεται σε επαφή με την Κομισιόν για τη δημιουργία της δικής της bad bank.
Στην Ελλάδα, ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε στη ΔΕΘ για την ανάγκη σύστασης ενός ενδιάμεσου φορέα μεταξύ των τραπεζών και των οφειλετών. Εκεί θα μεταφερθούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια τα οποία θα κληθεί η bad bank να διαχειριστεί.
Τα δάνεια αυτά θα αγοράζονται πολύ χαμηλότερα από την ονομαστική τους αξία, όμως υψηλότερα από τις τιμές που προσφέρουν στις τράπεζες τα distressed funds. Κάποια δάνεια θα διαγραφούν και άλλα θα ρυθμιστούν με το βάρος να σηκώνει η bad bank η οποία θα προσπαθεί να διασφαλίσει ότι τα δάνεια θα αποπληρωθούν τουλάχιστον στο ποσό που δαπανήθηκε για να αποκτηθούν από τις τράπεζες.
Για όλα αυτά βέβαια απαιτούνται κεφάλαια, καθώς σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις θα χρειαστούν πολύ περισσότερα από τα 11 δισ. ευρώ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για τη βέλτιστη διαχείριση των δανείων που θα περάσουν στην bad bank.
