Τα τελευταία χρόνια τα ακραία φαινόμενα κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους σε όλον τον πλανήτη. Μπορεί η Ελλάδα να είναι προστατευμένη από κάποια από αυτά, όπως τους τυφώνες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι ευάλωτη σε άλλα, με αντίστοιχο κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
(Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από το Blog Interamerican)
Ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, μελετά εδώ και δεκαετίες τα καιρικά φαινόμενα και έχει υπάρξει από τους πρώτους που μίλησαν δημόσια για την ανάγκη πρόληψης μέσα από αξιόπιστα συστήματα πρόγνωσης και έγκαιρης προειδοποίησης.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, εξηγεί γιατί η άμυνά μας απέναντι στην κλιματική κρίση πρέπει να βασιστεί στην επιστήμη, τη συνεργασία όλων των φορέων και την ενίσχυση της ασφαλιστικής συνείδησης. Παράλληλα, παρουσιάζει τις καινοτόμες λύσεις που έχει αναπτύξει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε συνεργασία με την Interamerican για την έγκαιρη προειδοποίηση και διαχείριση κινδύνου.
Τα έντονα/ακραία φαινόμενα φαίνεται πως αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα. Πώς ερμηνεύετε αυτή την εξέλιξη και τι προβλέπετε για τα επόμενα χρόνια στη χώρα μας;
Κ.Λ. Όντως τα έντονα καιρικά φαινόμενα στη χώρα μας γίνονται συχνότερα και βιαιότερα. Παρόλο που στη χώρα μας έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα πάντα υπήρχαν, η συχνότητα και η έντασή τους αυξάνεται σημαντικά με τον χρόνο. Η συστηματική καταγραφή των έντονων καιρικών επεισοδίων (τα επεισόδια τα οποία προκαλούν σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις) από το 2000 και μετά, παρουσιάζει μια σαφή αυξητική τάση. Αν εξετάσουμε τον αριθμό των ισχυρότερων επεισοδίων μέσα σε δύο δεκαετίες (2000-2009 και 2010-2019), την πρώτη δεκαετία καταγράφηκαν 60 καιρικά επεισόδια και τη δεύτερη 90 καιρικά επεισόδια (50% αύξηση). Η αυξητική αυτή τάση δυστυχώς συνεχίζεται και από το 2020 μέχρι σήμερα, με αποκορύφωμα τις ακραίες βροχοπτώσεις του Daniel που έπληξαν τη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023.
Η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στους κινδύνους των φυσικών καταστροφών είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες μιας σύγχρονης πολιτικής πρόληψης απέναντι σε φαινόμενα όπως πλημμύρες ή πυρκαγιές;
Κ.Λ. Η καλύτερη πολιτική πρόληψης είναι η σωστή και έγκυρη ενημέρωση μέσω της αξιοποίησης της επιστήμης. Βρισκόμαστε στην αρχή της κλιματικής κρίσης και η κρισιμότητα της κατάστασης είναι πλέον ορατή, όπως αναλύσαμε και στο προηγούμενο ερώτημα. Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο, η κλιματική κρίση «τρέχει» γρηγορότερα από όσο περιμέναμε και επομένως πρέπει άμεσα να οργανώσουμε μια πολιτική πρόληψης γύρω από δύο βασικούς πυλώνες: αξιοποίηση της επιστήμης για καλύτερη ενημέρωση και προειδοποίηση, συνεργασία επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο.
Ποιος είναι ο ρόλος της πρόγνωσης και των έγκαιρων προειδοποιήσεων στην προστασία ανθρώπων και υποδομών; Τι εργαλεία διαθέτουμε σήμερα στην Ελλάδα, πόσο αποτελεσματικά είναι, και ποιες οι αδυναμίες; Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη συνεργασία επιστημονικών φορέων, τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιωτικού τομέα, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών;
Κ.Λ. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι το πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε διαδικασίες καλύτερης ενημέρωσης και προειδοποίησης. Ακολουθώντας τις πρόσφατες οδηγίες τόσο του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού όσο και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας και λειτουργίας συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, τόσο σε κεντρικό αλλά κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο. Σχετικά με τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και λειτουργία αυτών των συστημάτων οι προτάσεις μας κωδικοποιούνται στα ακόλουθα πέντε σημεία:
- Επενδύσεις σε μετρητικά δίκτυα (μετεωρολογικοί σταθμοί) για την πληρέστερη παρακολούθηση των έντονων και ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι μετρήσεις, πέραν της αναγκαιότητάς τους για την παρακολούθηση των καιρικών φαινομένων είναι χρήσιμες και για πολλές άλλες εφαρμογές, όπως για παράδειγμα, η υποστήριξη του αγροτικού τομέα.
- Ενσωμάτωση της καινοτομίας. Ακολουθώντας την επιστημονική πρόοδο στον τομέα της παρακολούθησης και πρόγνωσης καιρού είμαστε πλέον σε θέση να παρέχουμε όσο το δυνατόν εγκυρότερες προγνώσεις καιρού και εκτίμηση των συνοδών φαινομένων (π.χ. πλημμύρες, κίνδυνος κατολισθήσεων).
- Διαμόρφωση και προσαρμογή των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε περιφερειακό επίπεδο. Είναι πλέον απαραίτητη η ολοκληρωμένη, συνεχής και άμεση ενημέρωση των περιφερειακών και τοπικών αρχών, με ταυτόχρονη διασύνδεσή τους με τη ροή των πληροφοριών (παρατηρήσεις και προγνώσεις).
- Δημιουργία μόνιμης διεπιστημονικής ομάδας εργασίας για την υποστήριξη, σε διαρκή βάση, των αναγκών πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό επίπεδο. Η επιστημονική αυτή ομάδα θα βρίσκεται σε μόνιμη συνεργασία με τους επιστημονικούς φορείς για την ανάπτυξη νέων εργαλείων παρατήρησης και πρόγνωσης του καιρού και θα υποστηρίζει τις τοπικές αρχές πριν και κατά τη διάρκεια εξέλιξης ενός έντονου καιρικού φαινομένου.
- Εκπαίδευση των τοπικών στελεχών πολιτικής προστασίας αλλά και των εθελοντικών ομάδων στη χρήση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης.
Εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης υπάρχουν πλέον στην Ελλάδα, όπως για παράδειγμα τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης που έχει αναπτύξει τα τελευταία δύο έτη η μονάδα ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για Δήμους (π.χ. Ρέθυμνο, Πεντέλη) και για Περιφέρειες (π.χ. Θεσσαλίας). Είναι μια καλή αρχή, αλλά χρειάζεται επέκταση και σε άλλες περιοχές.
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει αναπτύξει δύο καινοτόμες λύσεις σε συνεργασία με την Interamerican και την Anytime (meteo ROADS & έργο ΥΑΝΤΑΣ). Μιλήστε μας για τη σημασία τους για την πρόληψη και διαχείριση κινδύνου.
Κ.Λ. Ήταν μεγάλη μας χαρά όταν πριν από λίγα χρόνια διαπιστώσαμε τη θέληση της Interamerican να επενδύσει σε εργαλεία/λύσεις για την πρόληψη και διαχείριση κινδύνου. Με την υποστήριξή της, η μονάδα ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ανέπτυξε και λειτουργεί πλέον επιχειρησιακά δύο καινοτόμα εργαλεία:
- Την εφαρμογή ΥΑΝΤΑΣ (Πρότυπο σύστημα εκτίμησης και χαρτογράφησης της ευπάθειας και του καταστροφικού κινδύνου λόγω έντονων καιρικών φαινομένων στην Ελλάδα). Η εφαρμογή, μέσω της ανάλυσης όλων των διαθεσίμων κλιματικών και χωρικών δεδομένων, επιτρέπει την ενδελεχή διαχείριση των καιρικών κινδύνων και των σχετιζόμενων καταστροφών. Με τον τρόπο καλύφθηκε το ερευνητικό κενό για την τους κλιματικούς κινδύνους και τη διακινδύνευση όλων των περιοχών της χώρας μας, παρέχοντας ακριβή, επικαιροποιημένα και προσβάσιμα στοιχεία, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη εργαλείων αποτελεσματικής πρόγνωσης και αντιμετώπισης.
- Την εφαρμογή meteo/ROADS η οποία δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να ενημερώνονται για τις προβλεπόμενες καιρικές συνθήκες σε όλο το ελληνικό οδικό δίκτυο, για τις επόμενες 72 ώρες, με αναλυτικά δεδομένα κάθε τρεις ώρες, Η εφαρμογή χρησιμοποιεί ένα οπτικό κωδικοποιημένο σύστημα για την εύκολη αναγνώριση των καιρικών φαινομένων στο οδικό δίκτυο, με έμφαση στις ισχυρές βροχοπτώσεις και το χιόνι. Η σωστή ενημέρωση επιτρέπει τον καλύτερο σχεδιασμό ενός οδικού ταξιδιού και ελαχιστοποιεί την πιθανότητα δυσάρεστων εκπλήξεων!
