.gif?rand=9280)
Του Γιάννη Ρούντου*
Οι συνθήκες παγκοσμιοποίησης έχουν συγκεντρώσει την οικονομική -και όχι μόνο- δύναμη επίδρασης στο περιβαλλοντικό, κοινωνικό και διακυβερνητικό γίγνεσθαι σε τεράστια οικονομικά συμφέροντα, ιδιωτικά. Οι τοπικές οικονομίες είναι κατά ποικίλους τρόπους όμηροι αυτών των συμφερόντων, που αξιοποιούν κάθε νέο επίτευγμα στο οπλοστάσιο της κατίσχυσης – όπως π.χ. την εκθετική δυναμική της ψηφιακής τεχνολογίας (βλέπε Τεχνητή Νοημοσύνη), που αλλάζει τον κόσμο και τη ζωή. Κάθε άλλο παρά τυχαία είναι η κομβική, πρωταγωνιστική εμφάνιση ενός μεγιστάνα του ψηφιακού κόσμου στην κυβέρνηση των Η.Π.Α.
Συνεπώς, οφείλουμε να παραδεχθούμε πως η υποχρεωτική λογοδοσία των επιχειρηματικών οργανισμών πάνω στα κριτήρια ESG (Environmental – Social – Governance) αποτελεί πρακτικά ένα στοίχημα για τον έλεγχο της ασυδοσίας και αναλγησίας των τεράστιων, επιθετικών ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν εργαλειοποιείται για αλλότριους σκοπούς αυτή η υποχρεωτικότητα ή ακόμη, αν η κανονιστική συμμόρφωση έχει περιθώρια μεταμόρφωσης σε πλυντήριο κοινωνικών και περιβαλλοντικών ενοχών…
Ο επιχειρηματικός κόσμος σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος, στη σύγχρονη προβληματική ανάπτυξης, με μεγάλα διακυβεύματα Βιωσιμότητας σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και πολυπαραγοντικών κρίσεων, αντιθέσεων και συγκρουσιακών καταστάσεων στο πεδίο ενός παγκοσμίου οικονομικού πολέμου. Διότι περί αυτού πρόκειται: οι πολιτικές εξελίξεις και τάσεις στον κατ’ ευφημισμόν δημοκρατικό κόσμο της Δύσης εισάγουν νέες αντιλήψεις, συναλλακτικά ήθη διακυβέρνησης (με “deals”), διεθνών σχέσεων που ακυρώνουν κάθε αρχή της διπλωματίας και ισορροπιών φόβου υπό απειλές. Εισάγουν την άσκηση συγκεντρωτικής εξουσίας και υψηλή δόση κυνικού αυταρχισμού.
Μέσα, λοιπόν, σε μια κατάσταση νομιμοποίησης της μονόδρομης επιβολής του δικαίου των ισχυρών (για να θυμηθούμε τον Θουκυδίδη: “Δίκαια μεν εν τω ανθρωπείῳ λόγῳ από της ίσης ανάγκης κρίνεται, δυνατά δε οι προύχοντες πράσσουσι και οι ασθενείς ξυγχωρούσιν”),αναζητείται μια προοπτική εφαρμογής των οδηγιών και υποχρεώσεων συμμόρφωσης των μεγάλων επιχειρήσεων με τα κριτήρια ESG.
Εδώ, φαίνεται πως τα θεσμικά κέντρα στην ΕΕ συνδιαλέγονται και αποφασίζουν σχεδόν αμήχανα απέναντι σε αντινομίες, προσπαθώντας να συμβιβάσουν το αναγκαίο με το ικανό για την υποχρεωτική συμμόρφωση και να βάλουν στην ίδια κοίτη ετερόκλητες, αντίρροπες διαθέσεις και ενδιαφέροντα των διαφόρων μερών. Το πλαίσιο της νέας πρότασης Omnibus από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αυτό δηλώνει σε γενικές γραμμές.
Το πακέτο Omnibus “με στόχο την απλοποίηση των κανόνων της ΕΕ, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την απελευθέρωση πρόσθετης επενδυτικής ικανότητας”, επί της ουσίας ανταποκρίνεται στις πιέσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας για τροποποιήσεις ελάφρυνσης στο πλαίσιο κανονιστικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων για τις εκθέσεις και τη δέουσα επιμέλεια, μάλιστα με γνώμονα την έκθεση Ντράγκι. Ερμηνεύεται ως υποχώρηση της ΕΕ σε ό,τι αφορά στις φιλοδοξίες της στον τομέα απόδοσης των ESG κριτηρίων, σε συνάρτηση και με τα ακυρωτικά μηνύματα των νέων πολιτικών που εκπέμπουν οι Η.Π.Α.
Το διερώτημα, ωστόσο, στο βάθος της αναγκαιότητας για κανονιστική συμμόρφωση των επιχειρήσεων είναι το εξής – αν θέλουμε να θέσουμε τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων: Οι μεγάλοι, χαοτικοί επιχειρηματικοί οργανισμοί χωρίς “ορατή”, προσωποποιημένη ηγεσία με αυτοδιάθεση που να εμπνέει, να αποφασίζει και να παρεμβαίνει δραστικά και όχι διεκπεραιωτικά, οι οποίοι οργανισμοί λειτουργούν υπό καθεστώς ατέρμονων συζητήσεων-διαβουλεύσεων και τυπολατρευτικών διαδικασιών, μπορούν να υπερβούν την περιχαράκωση της τυπικής γραφειοκρατικής συμμόρφωσης και να περάσουν στη σφαίρα της αυτοπραγμάτωσης των ανθρώπων τους και της ηθικής ανάπτυξης;
Διαβάζω σε ενημερωτικό δελτίο “ESG & Climate News” (Tim Mohin, Global Sustainability Leader) ότι “Υπό πολιτική πίεση, οι επενδυτές μετονομάζουν το ESG σε Resilience”. Ας μην έχουμε αυταπάτες: η Ανθεκτικότητα έχει οικονομικό νόημα. Όμως, ο Αριστοτέλης μας λέει τόσα σημαντικά με διαχρονική αξία ισχυρής πραγματικότητας για την κοσμοθέαση και μεταξύ των πολλών σημαντικών, ότι κάθε οικονομική θεωρία και πράξη τέμνεται-συναντάται με ηθικά ζητήματα. (Αριστοτέλους “Ηθικά Νικομάχεια”).
‘Από τα ESG στην Ανθεκτικότητα”, λοιπόν… Όταν αρχίζουν οι πολιτικές με παιχνίδια λέξεων, χάνονται νοήματα. Αυτό που δεν βρίσκεται εύκολα είναι το νόημα ηθικού μεγέθους ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη Βιωσιμότητα.
Έχω την πεποίθηση ότι η βασική έννοια για να έχει νόημα και περιεχόμενο η κανονιστική συμμόρφωση είναι η Ευθύνη (προσοχή στο κεφαλαίο Ε). Η Ευθύνη είναι μια απολύτως ηθική έννοια, η οποία δεν εξισώνει – δεν ταυτίζει μονοδιάστατα την κερδοφορία με την ανάπτυξη. Χωρίς την Ευθύνη ως βιωματική αρχή ευγενούς επιχειρηματικού ανταγωνισμού, κοινωνικής συνύπαρξης και ευημερίας πέρα από τον επιχειρηματικό στόχο των μεγεθών, τα ESG – οι οδηγίες – οποιοδήποτε πλαίσιο – όλα αυτά είναι έωλα. Ποια είναι η ουσιαστική δύναμη, το πρακτικό απείκασμα ενός θεωρητικού οράματος (“vision”) και ενός λογοτεχνικά περιποιημένου σκοπού (“purpose”) στις εκθέσεις των μεγάλων επιχειρηματικών οργανισμών; Γιατί όλο και περισσότερες εταιρείες αναθέτουν τη διαχείριση ESG σε οικονομικούς διευθυντές;
Ο σύγχρονος μορφωτικός πολιτισμός και οι ζωτικές προτεραιότητες στον επιχειρηματικό κόσμο δεν επιτρέπουν την καθαρή θέαση της μεγάλης εικόνας για τη Βιωσιμότητα. Η Ηθική Ευθύνη -πέραν της ευθύνης βάσει νόμων και διατάξεων κανονιστικής συμμόρφωσης- (πρέπει να) επιδιώκεται σε επίπεδο ηγεσίας (leadership) και αποφασιστικών ενεργειών που έχουν βέβαιο κόστος με δεδομένη, επίσης, την κρισιμότητα του χρόνου για την επιτεύξιμη αξία του αποτελέσματος. Πόσα και ποια ηγετικά πρόσωπα αντιλαμβάνονται και είναι διατεθειμένα να αναλάβουν αυτό το κόστος της Ευθύνης με γενναιότητα και τόλμη, έτοιμα να τσαλακωθούν;
Η Βιωσιμότητα (Sustainability) δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα μετρήσιμων παραγόντων ή ακόμα και λεκτικών “μεταμφιέσεων”, είναι κάτι πιο σύνθετο και στερεώνεται μόνο σε βάση ηθικών αξιών. Είναι μια διαδρομή “από – προς”. Προτείνω αυτή την ακολουθία:
ΗΘΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ (πολιτισμός/κουλτούρα) 
Στρατηγική Βιωσιμότητας (σχεδιασμός) Καλές πρακτικές (εφαρμογή/υλοποίηση) Λογοδοσία (συμμόρφωση, υποβολή εκθέσεων: εδώ συζητούνται οι όροι – τα πλαίσια/οδηγίες, οι διαπραγματεύσεις).
Πόσοι και ποιοι επιχειρηματικοί οργανισμοί αντιστρέφουν αυτή τη λογικά επαγωγική συνέχεια συνέπειας, βάζοντας το κάρο μπροστά από το άλογο, με τις βραχυπρόθεσμες, ταχύρρυθμες επιλογές “ανάπτυξης” και τα τεχνάσματα μάρκετινγκ συχνά να υπερισχύουν της Ηθικής Ευθύνης; Η εμβάθυνση με ολιστική προσπάθεια και ουσιαστική καλλιέργεια κουλτούρας και στρατηγικής πάνω σε ηθικές αξίες χρειάζεται πολύ χρόνο και συνέπεια, αλλά μόνο έτσι μπορεί να αναβαθμιστεί το επίπεδο προσέγγισης της έννοιας της Βιωσιμότητας, καθοριστικά για τη νοοτροπία, τη συνειδητοποίηση και τις συμπεριφορές.
—————
(*) Ο Γιάννης Ρούντος διετέλεσε στέλεχος επί 40ετία στην επιχειρηματική κοινότητα σε θέσεις διευθυντικής ευθύνης, με αξιοσημείωτο διοικητικό και δημιουργικό έργο στους τομείς για τις Εταιρικές Υποθέσεις, την Επικοινωνία & Δημόσια Εικόνα, την Εταιρική Ευθύνη & Βιώσιμη Ανάπτυξη (Interamerican 1994-2021). Μετά την ολοκλήρωση της επαγγελματικής διαδρομής του δραστηριοποιείται σε θέματα για τον Πολιτισμό και τη Βιωσιμότητα (πρέσβευση, αρθρογραφία). Μέλος του Δ.Σ. της ΑΜΚΕ Ασκληπιάδης (έργα Ασκληπιείου Αρχαίας Επιδαύρου).
