Σχεδόν επτά στους δέκα θανάτους σε τροχαία ατυχήματα αφορούν ευάλωτους χρήστες, ανθρώπους που διέρχονται πεζοί ή οδηγούς δικύκλων, ποδηλάτων και πατινιών. Στην Ευρώπη, η πρόκληση όσον αφορά την οδική ασφάλεια και τις τεχνολογίες που ενσωματώνονται στα οχήματα σχετίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό με το πώς θα προστατευτούν οι πιο «ευπαθείς» χρήστες του δρόμου. Τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2023 καταγράφουν στη χώρα μας 646 νεκρούς και 659 σοβαρά τραυματίες, με τους ευάλωτους να αποτελούν την πλειονότητα στα αστικά περιβάλλοντα.
της Βίκυς Γερασίμου (Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Οδηγό Ασφάλισης που κυκλοφόρησε με την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 14/12/2025)
Οι αναβάτες δικύκλων αντιστοιχούν περίπου στο 39% των θυμάτων, οι πεζοί στο 15,8% (102 άνθρωποι) και πάνω από τους μισούς νεκρούς πεζούς είναι άνω των 65 ετών. Σε κατοικημένες περιοχές, σχεδόν επτά στους δέκα θανάτους αφορούν ευάλωτους χρήστες (46% δίκυκλα, 23,1% πεζοί), στοιχείο που φωτίζει τον ρόλο της ταχύτητας, της ορατότητας και των ελλείψεων υποδομών.
Στην ανάγκη για καλύτερη προστασία των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου στις αστικές περιοχές είχε αναφερθεί ο Christian Sahr, Διευθύνων Σύμβουλος του Κέντρου Τεχνολογίας Allianz (Allianz Motor Day, 2024). Οι πεζοί, οι ποδηλάτες και οι μοτοσικλετιστές αποτελούν την πλειονότητα των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στις πόλεις, κυρίως λόγω συγκρούσεων με φορτηγά και μικρά φορτηγά. Ο Christian Sahr είχε επισημάνει ότι οι καινοτόμες τεχνολογίες και οι νέοι κανονισμοί, όπως ο Κανονισμός Γενικής Ασφάλειας της ΕΕ, είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση των ατυχημάτων. Οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα συστήματα αξιολόγησης ασφάλειας για να επηρεάσουν τις τιμές των ασφαλίστρων και να ενθαρρύνουν τους χειριστές στόλων οχημάτων να επενδύσουν σε πιο αποτελεσματικά συστήματα υποβοήθησης οδηγού. Αυτό θα οδηγούσε σταδιακά σε μεγαλύτερη ασφάλεια στους δρόμους. Η τεχνολογία, σε συνδυασμό με τη στρατηγική παρέμβαση του ασφαλιστικού κλάδου, αναδεικνύεται ως ο κρίσιμος μοχλός για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου «Vision Zero» (Μηδενικοί Θάνατοι) της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2050.
Η κρίση ασφάλειας στις αστικές περιοχές
Στην ΕΕ, το 38% των θανατηφόρων συμβάντων συμβαίνει σε αστικές οδούς (το 52% σε αγροτικές και το 9% σε αυτοκινητοδρόμους). Εκεί, οι ευάλωτοι χρήστες ‒πεζοί, ποδηλάτες, μοτοσικλετιστές‒ αποτελούν το 68% των νεκρών. Η στοχευμένη μείωση ταχύτητας, οι ασφαλείς κόμβοι/διαβάσεις και ο εξοπλισμός/ αισθητήρες στα βαρέα οχήματα τεκμηριώνονται ως παρεμβάσεις με τη μεγαλύτερη αναμενόμενη απόδοση. Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις στην ασφάλεια των επιβατών αυτοκινήτων (όπου οι θάνατοι μειώθηκαν κατά 35% μεταξύ 2010 και 2023), η ασφάλεια των ευάλωτων ομάδων έχει επιδεινωθεί. Για παράδειγμα, ο αριθμός των νεκρών ποδηλατών αυξήθηκε κατά 17% το 2023 σε σύγκριση με το 2010 στην ΕΕ. Ως προς τις διαχρονικές τάσεις στην ΕΕ, οι θάνατοι επιβατών ΙΧ έχουν μειωθεί αισθητά την τελευταία δεκαετία (περίπου -25% μεταξύ 2012 και 2022), ενώ οι θάνατοι ποδηλατών παραμένουν ουσιαστικά αμετάβλητοι. Με άλλα λόγια, η πρόοδος ευνοεί τους «προστατευμένους» χρήστες περισσότερο από τους εκτεθειμένους.
1 στα 3 ατυχήματα θα μπορούσε να αποφευχθεί
Σύμφωνα με μελέτες του Κέντρου Τεχνολογίας (AZT), η τεχνολογία που υπάρχει ήδη μπορεί να σώσει ζωές. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο όλων των ατυχημάτων μεταξύ φορτηγών και ευάλωτων χρηστών του δρόμου (πεζών ή ποδηλατών) θα μπορούσε να αποφευχθεί. Η τρέχουσα νομοθεσία της ΕΕ, ο Γενικός Κανονισμός Ασφάλειας 2 (GSR2), προβλέπει την ενσωμάτωση ορισμένων συστημάτων υποβοήθησης οδηγού στα νέα οχήματα από τον Ιούλιο του 2024 και μετά, όπως συστήματα πληροφοριών σύγκρουσης, τυφλού σημείου και οπισθοπορείας. Ωστόσο, η Allianz τονίζει ότι τα προειδοποιητικά συστήματα που απαιτούνται από τον νόμο δεν επαρκούν για την αξιόπιστη πρόληψη συγκρούσεων.
Αυτό που απαιτείται είναι αποτελεσματικά, ενεργά συστήματα πέδησης έκτακτης ανάγκης. Αυτά τα συστήματα πρέπει να είναι ικανά να:
→ Εντοπίζουν τους χρήστες του δρόμου στα τυφλά σημεία.
→ Ενεργοποιούν αμέσως το φρενάρισμα έκτακτης ανάγκης.
→ Να είναι πάντα ενεργοποιημένα.
Όπως εξηγεί ο Christian Sahr, Διευθύνων Σύμβουλος του AZT, ένα σύστημα υποβοήθησης φρεναρίσματος έκτακτης ανάγκης δεν είναι αρκετά αποτελεσματικό αν απλώς μειώνει την ταχύτητα κατά 20 χλμ./ώρα, καθώς μια σύγκρουση στα 60 χλμ./ώρα (αντί για 80 χλμ./ώρα) μπορεί να έχει μοιραίες συνέπειες. Τα συστήματα που μπορούν να αποφύγουν εντελώς το ατύχημα είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικά. Επιπρόσθετα, εκτός από τα ψηφιακά συστήματα, η μελέτη του AZT υπογράμμισε ότι η αποφυγή ατυχημάτων μπορεί να επιτευχθεί και μέσω μηχανικών βελτιώσεων, όπως:
→ Παράθυρα ελιγμών, τα λεγόμενα Maneuvering windows.
→ Χαμηλωμένες καμπίνες και χαμηλότερη γραμμή ορατότητας του οδηγού.
Αυτές οι τεχνικές λύσεις είναι ήδη διαθέσιμες στην αγορά και πρέπει να εφαρμοστούν καθολικά το συντομότερο δυνατό.
Στο 12ο Allianz Motor Day, η Allianz διατύπωσε συγκεκριμένα αιτήματα προς τους νομοθέτες και τους κατασκευαστές οχημάτων για την ενίσχυση της ασφάλειας των ευάλωτων ομάδων:
→ Υπέρβαση των Νομικών Προτύπων: Ο εξοπλισμός ασφαλείας των φορτηγών και των βαν πρέπει να υπερβαίνει τα ισχύοντα νομικά πρότυπα. Τουλάχιστον τα βαν, εφόσον χρησιμοποιούν τους ίδιους δρόμους υψηλής κυκλοφορίας με τα επιβατικά αυτοκίνητα, θα πρέπει να διαθέτουν τα ίδια συστήματα ασφαλείας με τα νέα επιβατικά αυτοκίνητα.
→ Πανευρωπαϊκή Εναρμόνιση και Υποχρεωτικά Ενεργά Συστήματα: Η Allianz ζητά πανευρωπαϊκή εναρμόνιση των απαιτήσεων. Η ρύθμιση ασφάλειας που αλλάζει από πόλη σε πόλη δημιουργεί υψηλό και περιττό κόστος για τους κατασκευαστές. Προηγμένα συστήματα υποβοήθησης οδήγησης για την πρόληψη ατυχημάτων κατά τη στροφή πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά για όλα τα νέα φορτηγά το συντομότερο δυνατό. Τα ενεργά συστήματα πέδησης που ανιχνεύουν χρήστες σε τυφλά σημεία πρέπει να είναι υποχρεωτικά και πάντα ενεργοποιημένα.
Μελλοντική κινητικότητα και τεχνολογική εξέλιξη
Πέρα από τα υπάρχοντα συστήματα υποβοήθησης, το μέλλον της κινητικότητας προβλέπει περαιτέρω τεχνολογικές εξελίξεις που θα στηρίξουν το «Vision Zero»:
→ 1. Αυτόνομη οδήγηση: Η αυτόνομη οδήγηση θα συνεχίσει να αναπτύσσεται δυναμικά. Αυτή η εξέλιξη αναμένεται να επιφέρει υψηλό επίπεδο ασφάλειας, καθώς η διαδικασία αυτοματοποίησης θα μειώσει σημαντικά το ανθρώπινο λάθος, το οποίο αποτελεί κύρια αιτία ατυχημάτων. Παρότι είναι ακόμη σε φάση ανάπτυξης, πλήρως αυτοματοποιημένα μέσα μαζικής μεταφοράς ή ευέλικτα οχήματα όπως τα αυτοματοποιημένα ταξί θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα μέσα στην επόμενη δεκαετία.
→ 2. Ηλεκτροκίνηση και βιώσιμη κινητικότητα: Η πρόοδος στην ηλεκτροκίνηση των οχημάτων αναμένεται επίσης να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις. Η ηλεκτροκίνηση συνεπάγεται μια διευρυμένη εκδοχή του «Vision Zero» («Vision Zero» Expanded Version), καθώς η επένδυση σε συστήματα υψηλής απόδοσης δεν είναι απλώς μια ηθική επιταγή που θα μειώσει τις ανθρώπινες απώλειες από τα τροχαία, αλλά και μια οικονομικά συμφέρουσα επιλογή, που οδηγεί σε μείωση και των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων που απορρέουν από σοβαρούς τραυματισμούς και θανάτους. Ταυτόχρονα οδηγεί και σε μειωμένα ασφάλιστρα, καθώς, όταν υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες, μειώνεται και
ο κίνδυνος για τις ασφαλιστικές.
Οι κακές συνήθειες και οι επικίνδυνοι νομοί
Η οδική ασφάλεια στην Ελλάδα αποτελεί διαχρονική πρόκληση και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη συμπεριφορά των χρηστών του δρόμου. Σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαίο, οι Έλληνες έχουμε να διανύσουμε μεγάλη απόσταση όσον αφορά το να αποκτήσουμε μια κουλτούρα που θα μειώσει τα ατυχήματα στους δρόμους. Αποκαλυπτική για την ελληνική συμπεριφορά είναι έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία καταγράφει ότι, σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαίο, είμαστε αρκετά πίσω στη χρήση κράνους και ζώνης. Η Ελλάδα είχε 58 θανάτους από τροχαία ανά εκατομμύριο κατοίκους, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, που ήταν 45. Η ανάλυση της συμπεριφοράς των Ελλήνων οδηγών, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, αποκαλύπτει κρίσιμες διαφορές στους βασικούς δείκτες οδικής ασφάλειας.
Συγκεκριμένα:
→ Ζώνες ασφαλείας: Το ποσοστό χρήσης ζώνης ασφαλείας από τους επιβάτες/οδηγούς στα μπροστινά καθίσματα των επιβατικών αυτοκινήτων ήταν 71%, πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (93,3%). Αντίστοιχα, για τους πίσω επιβάτες, το ποσοστό χρήσης ήταν μόλις 55,8% (ΕΕ: 75,5%).
→ Κράνη: Η χρήση κράνους από τους οδηγούς μηχανοκίνητων δικύκλων άγγιξε το 80,3% (ΕΕ: 97,0%), ενώ στους επιβάτες δικύκλων ήταν ακόμα χαμηλότερη, στο 65,5% (ΕΕ: 94,4%).
Επιπλέον, όσον αφορά τα συστήματα συγκράτησης παιδιών, το 20,6% των Ελλήνων οδηγών δήλωσαν ότι μετέφεραν παιδιά κάτω των 150 εκ. χωρίς τη χρήση CRS τον τελευταίο μήνα, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (17,2%).
Σύμφωνα με τις οδικές μετρήσεις, μόνο το 58,8% των επιβατικών αυτοκινήτων κινείται εντός των ορίων ταχύτητας στους αστικούς δρόμους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους αυτοκινητοδρόμους είναι 77,7% και στους αγροτικούς δρόμους το ποσοστό αυτό ανέβαινε στο 84,4%.
Οι περιοχές με τοn υψηλότερο κίνδυνο ατυχήματος
Οι οδηγοί που κινούνται στον Δήμο Αθηναίων έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε κάποιο ατύχημα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώνει η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, στα μεγάλα αστικά κέντρα και ειδικά στην Αττική o κίνδυνος να υπάρξει ζημιά στο όχημα που θα ενεργοποιήσει το συμβόλαιο είναι μεγαλύτερος. Ειδικότερα στην Αθήνα εμφανίζεται η μεγαλύτερη συχνότητα ζημιών (9,34%) και έπονται ο Δυτικός τομέας Αθηνών (8,78%) και ο Νότιος τομέας Αθηνών (8,67%). Συνολικά, η ευρύτερη περιοχή της Αττικής έχει μέση συχνότητα 8,40%.
Άλλοι νομοί και περιοχές με υψηλή συχνότητα ζημιών, σαφώς υψηλότερη από τον εθνικό μέσο όρο (6,78%) είναι:
→ Ο Πειραιάς, με συχνότητα 8,06%.
→ Η Ανατολική Αττική και το υπόλοιπο Δυτικής Αττικής, με 7,19%.
→ Η Αχαΐα, με 7,15%.
→ Η Θεσσαλονίκη, με 6,65%.
→ Το Ηράκλειο, με 6,59%.
Αντίθετα, οι νομοί με τη χαμηλότερη εκτιμώμενη συχνότητα ζημιών, υποδηλώνοντας τον μικρότερο κίνδυνο ατυχήματος, είναι η Σάμος (2,76%), η Ροδόπη (3,30%) και η Λέσβος (3,51%).
Πού πληρώνουμε τις ζημιές ακριβότερα
Εκτός από τη συχνότητα, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το μέσο κόστος ζημιάς, το οποίο υποδηλώνει τη σοβαρότητα των ατυχημάτων στην εκάστοτε περιοχή. Ενώ η Αττική κυριαρχεί στη συχνότητα, το υψηλότερο μέσο κόστος εντοπίζεται σε περιφερειακούς νομούς. Αν μένετε στη Λευκάδα, στην Ηλεία, στα Χανιά και στην Πέλλα, σίγουρα πληρώνετε τις ζημιές ακριβότερα από τις άλλες περιοχές. Οι νομοί όπου το μέσο κόστος ζημιάς ξεπερνά τα €1.600 είναι:
→ 1. Λευκάδας: με εκτίμηση €1.719.
→ 2. Ηλείας: με εκτίμηση €1.671.
→ 3. Χανίων: με εκτίμηση €1.667.
→ 4. Πέλλης: με εκτίμηση €1.645.
Στην Αττική, το υψηλότερο κόστος ανά ζημιά εμφανίζεται στην Ανατολική Αττική και το υπόλοιπο δυτικής Αττικής (€1.531), ενώ ο Δήμος Αθηναίων έχει μέσο κόστος €1.496. Αντιθέτως, ο νομός με το χαμηλότερο εκτιμώμενο μέσο κόστος ζημιάς είναι η Καστοριά (€982), ακολουθούμενη από τη Φλώρινα (€1.055).
Οι οδηγοί επαγγελματικών οχημάτων οι πιο συχνοί ζημιάρηδες
Τα επαγγελματικά οχήματα είναι οι αδιαμφισβήτητοι πρωταθλητές στην εκδήλωση ζημιών, λόγω της συνεχούς και εντατικής χρήσης τους. Ταξί, λεωφορεία, φορτηγά επαγγελματικής χρήσης είναι οχήματα που εμφανίζουν με μεγαλύτερη συχνότητα ατυχήματα και ζημιές.
Οι δείκτες συχνότητας ζημιών (για το σύνολο των καλύψεων) για τα Επιβατικά Ιδιωτικής Χρήσης (ΙΧ), την πιο διαδεδομένη κατηγορία οχημάτων, ανήλθαν στο 10,43% το 2024. Αυτός ο ρυθμός ωχριά μπροστά στα οχήματα που εκτελούν συνεχή ή δημόσια χρήση:
→ Λεωφορεία (όλοι οι τύποι): Με συνολική συχνότητα ζημιών 42,61%, τα λεωφορεία αναδεικνύονται ως η κατηγορία με τη μεγαλύτερη πιθανότητα πρόκλησης ζημιάς εντός του έτους. Η έρευνα εδώ καταγράφει 14.338 οχήματα.
→ Ταξί: Η συχνότητα ζημιών για τα 24.406 ασφαλισμένα ταξί ήταν 27,13%. Μάλιστα εδώ η συχνότητα εμφανίζει κατακόρυφη μείωση σε σχέση με το 2023, που ήταν στο 40,11%.
Ακόμα και στην υποχρεωτική κάλυψη Αστικής Ευθύνης Οχημάτων, όπου η συνολική συχνότητα ήταν 7,44%, τα λεωφορεία είχαν συχνότητα 32,66% και τα ταξί 19,21%.
Πρώτοι στο μέσο κόστος ζημιάς οι οδηγοί επιβατηγών
Παρόλο που τα λεωφορεία και τα ταξί είναι «πρωταθλητές» στη συχνότητα, όσον αφορά το μέσο κόστος ζημιάς στο σύνολο των ασφαλίσεων, τα πρωτεία ανήκουν στους οδηγούς ενοικιαζόμενων ΙΧ, που κατά μέσο όρο δημιουργούν οικονομικές απώλειες της τάξεως των €1.521, εν συνεχεία ακολουθούν με €1.513 τα φορτηγά δημοσίας χρήσης, με €1.147 τα μηχανήματα έργων, με €1.439 οι μοτοσικλέτες, €1.081 τα λεωφορεία και €866 τα ταξί. Η μέση ζημιά σε όλες τις κατηγορίες οχημάτων είναι €1.284,64. Χρ.Γ. •
