Του Στέφανου Κωνσταντινίδη *
Η αποτυχία της Ουάσινγκτον, ανατρέποντας τον Σαντάμ Χουσεΐν, να δημιουργήσει ένα ειρηνικό, εύπορο και δημοκρατικό Ιράκ, αφήνει τη χώρα στην αβεβαιότητα. Οι κινήσεις τόσο της Τουρκίας όσο και αυτές του Ιράν στο Ιράκ παρακολουθούνται με πολλή καχυποψία από τις Αραβικές χώρες.
Οι Αμερικανοί βρίσκονται ακόμη στο Ιράκ, αλλά η βία βρίσκεται σε έξαρση σε όλη τη χώρα, κυρίως όμως στη Βαγδάτη. Πολύνεκρες επιθέσεις θυμίζουν παλιότερες εποχές, που νόμιζε κανείς πως ανήκαν πια οριστικά στο παρελθόν. Ως ένα σημείο γίνεται κατανοητό πως η αμερικανική αποχώρηση αφήνει ένα κενό και οι διάφορες φατρίες προσπαθούν να ενισχύσουν τις θέσεις τους. Ένα πρώτο ερώτημα φυσικά που θα μπορούσε να θέσει κάποιος είναι πόσο βιώσιμο είναι το Ιράκ που αφήνουν πίσω τους οι Αμερικανοί. Ενώ ένα δεύτερο ερώτημα είναι ποιοι ετοιμάζονται να πάρουν τη θέση τους.
Σίγουρα η κατάσταση στο Ιράκ παραμένει τραγική. Ο κίνδυνος ενός παρατεταμένου εμφυλίου πολέμου υπάρχει πάντοτε. Ανάμεσα στους Σιίτες και τους Σουνίτες, αφού οι πρώτοι είναι πρώτη φορά που έχουν την εξουσία στα χέρια τους και οι δεύτεροι για πρώτη φορά τη στερούνται. Ανάμεσα στους Άραβες και τους Κούρδους, αφού οι δεύτεροι επιδιώκουν να απογυμνώσουν από κάθε εξουσία την κεντρική κυβέρνηση στο βόρειο Ιράκ. Αλλά και μέσα στις ίδιες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες δε λείπουν οι διαμάχες, για παράδειγμα, ανάμεσα στις διάφορες σιιτικές ή κουρδικές φατρίες.
Η ιρακινή κοινωνία παραμένει πολυδιασπασμένη και η κάθε ομάδα διεκδικεί για τον εαυτό της μεγαλύτερο μερίδιο της εξουσίας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες τίθεται το ερώτημα κατά πόσον οι πολιτικές υποδομές που έχουν δημιουργηθεί κάτω από τη σκιά του αμερικανικού στρατού θα αντέξουν μετά την αποχώρησή του.
Η οικονομία εξάλλου της χώρας έχει καταστραφεί, το επίπεδο ζωής είναι πολύ πιο χαμηλό από την εποχή του Σαντάμ Χουσεΐν, η ανασφάλεια είναι μόνιμη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως αυτά των γυναικών, καταπατούνται βάναυσα. Στο μεταξύ, νέοι «προστάτες» ετοιμάζονται να πάρουν τη θέση των Αμερικανών.
Το Ιράν έχει ισχυρούς συμμάχους ανάμεσα στους πιο μαχητικούς Σιίτες. Η Τουρκία επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή της μέσω όχι μόνο των τουρκογενών Τουρκμάνων αλλά και μέσω των Σουνιτών, οι οποίοι με την τουρκική υποστήριξη και ενθάρρυνση συμμετέχουν τώρα, τουλάχιστον κάποιοι από αυτούς, στην Κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Φυσικά, η Τουρκία θέλει να ασκεί έλεγχο και στην κουρδική βόρεια περιφέρεια του Ιράκ, αφενός για να περιορίσει τις επιθέσεις των ανταρτών του ΡΚΚ, που εξορμούν από αυτή την περιοχή, και αφετέρου λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου της περιοχής της Μοσούλης. Δεν είναι τυχαίο που ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, ο πολύς Αχμέτ Νταβούτογλου, βρέθηκε πρόσφατα στη Βαγδάτη. Άλλωστε, η Τουρκία, λόγω των αγωγών που θα περάσουν από το έδαφός της, δείχνει ξεχωριστόν ενδιαφέρον για το σύνολο τόσο του ιρακινού πετρελαίου όσο και του άφθονου φυσικού αερίου της χώρας. Τουρκικές εξάλλου κατασκευαστικές εταιρείες βρίσκονται και εργάζονται στο Ιράκ σε σημαντικά έργα ανοικοδόμησης.
Οι κινήσεις τόσο της Τουρκίας όσο και αυτές του Ιράν στο Ιράκ παρακολουθούνται με πολλή καχυποψία από τις Αραβικές χώρες. Το Ιράκ θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι του αραβικού κόσμου και δύσκολα οι Άραβες θα ανέχονταν να αποκοπεί από τον αραβικό εθνικό κορμό. Οι περισσότερο προσκολλημένοι στην αραβική υπόσταση του Ιράκ είναι οι Σουνίτες, οι οποίοι σήμερα όμως έχουν χάσει την παλιά επιρροή τους υπέρ των Σιιτών και των Κούρδων.
Το Ιράκ εξέρχεται με πολλές πληγές από την αμερικανική επέμβαση. Η αποτυχία της Ουάσινγκτον, ανατρέποντας τον Σαντάμ Χουσεΐν, να δημιουργήσει ένα ειρηνικό, εύπορο και δημοκρατικό Ιράκ αφήνει τη χώρα στην αβεβαιότητα. Μια αβεβαιότητα που αυξάνεται από την ευρύτερη κρίση στην περιοχή. Τα συμφέροντα που διακυβεύονται τόσο στο Ιράκ όσο και στην ευρύτερη περιοχή είναι πολύ μεγάλα και για το λόγο αυτό οι ανταγωνισμοί θα συνεχιστούν αμείωτοι, τόσο ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις όσο και ανάμεσα στους γείτονες της χώρας αυτής. Ο καθένας θέλει να προστατεύσει τα συμφέροντά του, τα οποία όμως δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με αυτά του ιρακινού λαού.
* Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και Επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης, e-mail: stephanos.constantinides@gmail.com.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
.gif?rand=2626)
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ!!! ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕ ΛΙΤΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ.