του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Οι μεγάλες ελπίδες που, υπερβολικά ίσως, είχαν επενδυθεί πάνω στο νέο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών αρχίζουν να ξεθωριάζουν. Κάποιοι σκεπτικιστές που είχαν έγκαιρα επισημάνει την αντιφατικότητα και το ανέφικτο κάποιων προσδοκιών σταδιακά δικαιώνονται. Και ο κόσμος γίνεται όλο και περισσότερο απρόβλεπτος και επικίνδυνος. Τα ερωτηματικά για το μέλλον όχι μόνο παραμένουν αλλά και μεγεθύνονται.
Είναι δεδομένο πως ο Πρόεδρος Ομπάμα στην εξωτερική του πολιτική δεν μπορεί να κάνει ούτε ένα βήμα εμπρός. Οι περισσότερες πρωτοβουλίες του πέφτουν στο κενό, ενώ οι συνομιλητές του δε φαίνονται να πείθονται από τα επιχειρήματά του. Οι Σαουδάραβες, όπως με ακρίβεια περιέγραψε ο Amir Mizroch στη «Jerusalem Post» της 23ης Σεπτεμβρίου του 2009, δύο φορές αρνήθηκαν να συμφωνήσουν μαζί του για τη στάση τους απέναντι στο Ισραήλ. Οι Κορεάτες αποφεύγουν να συνομιλήσουν σοβαρά μαζί του σχετικά με το πυρηνικό τους πρόγραμμα. Το Ιράν κάνει θορύβους διαλλακτικότητας, αλλά επί της ουσίας αρνείται τις αμερικανικές προσπάθειες για μια νέα προσέγγιση. Και οι Ευρωπαίοι γυρίζουν την πλάτη στον Αμερικανό Πρόεδρο μόλις αρχίσει να ομιλεί για κοινή στάση απέναντι στη Ρωσία η για μεγαλύτερη συμμετοχή στον πόλεμο του Αφγανιστάν.
Εκεί που τα πράγματα γίνονται αισθητά χειρότερα είναι στις συζητήσεις για την οικονομική κρίση και την αντιμετώπισή της και για το κλίμα. Οι επιδόσεις της Αμερικής στην οικονομία δεν εντυπωσιάζουν κανέναν. Ο γίγαντας έχει κλονιστεί ανεπανόρθωτα και το μέλλον δε δείχνει να γίνεται καλύτερο γρήγορα. Στη σύνοδο των G20 στο Πίτσμπουργκ των ΗΠΑ μάταια οι Αμερικανοί προσπάθησαν να πείσουν τις εξαγωγικές χώρες, όπως η Γερμανία, η Κίνα, η Κορέα και η Ινδία, να τονώσουν την εσωτερική τους κατανάλωση, ώστε να εξάγουν λιγότερα και να εισάγουν περισσότερα. Η έμμεση κραυγή των ΗΠΑ για βοήθεια δεν εισακούστηκε.
Στη συζήτηση, στην ίδια σύνοδο, για τα μπόνους των τραπεζιτών ο Ομπάμα έδειξε όλη του την αδυναμία. Ήταν αδύνατον να δεχθεί τους ελέγχους που επιζητούσαν οι Ευρωπαίοι, που συνέδεαν τα μπόνους με την απόδοση και την αποτελεσματικότητα. Όπως έγραψε και ο Steven Hill στη λονδρέζικη «Guardian» («Obama the impotent»), τα αμερικανικά αντεπιχειρήματα υπήρξαν τουλάχιστον προκλητικά. Ανεξάρτητα αν πιστεύει κανείς στην ευθύνη των τραπεζών για την πρόκληση της κρίσης, υπάρχει κάποιο δεδομένο. Δεν είναι δυνατόν να εκταμιεύονται δισ. από την τσέπη των φορολογουμένων για τη διάσωση των προβληματικών χρηματοπιστωτικών γιγάντων και αυτοί να αυξάνουν με τα χρήματα αυτά τα μπόνους των «πετυχημένων» τους στελεχών! Ούτε και στέκει ο Πρόεδρος Ομπάμα να αρνείται τους προτεινόμενους περιορισμούς με το επιχείρημα πως το ίδιο θα έπρεπε να ισχύσει για τους… ποδοσφαιριστές και τους καινοτόμους επιχειρηματίες της Silicon Valley! H διαφορά είναι πως μια δική τους αποτυχία δε συμπαρασύρει τη χώρα και τον κόσμο σε μια βαθιά οικονομική κρίση.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος φάνηκε έντονα εξαρτώμενος από τα στελέχη της Wall Street και θύμισε την έντονη, προεκλογικά, συμπαράστασή του στο περίφημο πακέτο Πόλσον, που ενίσχυε τις επενδυτικές τράπεζες με 1 δισ. περίπου δολάρια. Στα μάτια των εΕυρωπαίων ηγετών φάνηκε αδύναμος και υποχωρητικός. Με ιδέες συγκεχυμένες, δίχως σαφείς στόχους και ξεκάθαρη στρατηγική. Και έντονα εξαρτημένος βέβαια από τα κυκλώματα των χρηματιστών και των μεγάλων τραπεζικών οίκων της Νέας Υόρκης κυρίως. Αρκετοί ομιλούν για υποσχέσεις σε προεκλογικούς χρηματοδότες που δύσκολα ξεπερνιούνται.
Στον τομέα όμως της αντιμετώπισης των προβλημάτων του κλίματος ο Ομπάμα άφησε τελείως ξεκρέμαστους τους συνομιλητές και τους οπαδούς του. Οι ΗΠΑ φάνηκαν διατεθειμένες να κάνουν παραχωρήσεις που οι Ευρωπαίοι έχουν ήδη ολοκληρώσει εδώ και αρκετά χρόνια! Για τις όποιες μελλοντικές επεμβάσεις, η αμερικανική πλευρά παρέπεμψε στο μέλλον, όταν το Κογκρέσο θα έχει ολοκληρώσει την ενασχόλησή του με τα ζητήματα της οικονομίας. Για όσους πιστεύουν πως η παγκόσμια θερμοκρασία επηρεάζεται από αέρια που προκαλούνται από τον άνθρωπο, η στάση αυτή του Ομπάμα, που φαίνεται να συμμερίζεται τις απόψεις τους, ήχησε σαν χαστούκι στο μάγουλο.
Η γενική αδιαφορία για τις αμερικανικές διαθέσεις και νουθεσίες σύμφωνα με τη σοβαρότερη εκτίμηση είναι πως οφείλεται στην άσχημη κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας. Δίχως οικονομική ισχύ οι ΗΠΑ δίνουν την εντύπωση γίγαντα με πήλινα πόδια. Και η απογοήτευση με τον Πρόεδρο Ομπάμα γιγαντώνεται. Κάποιοι διαπιστώνουν πως οι προσπάθειές του για «επανεκκίνηση» της οικονομίας δεν αποδίδουν. Η αγορά στεγνώνει, ενώ ο εξωτερικός δανεισμός γίνεται ασφυκτικός. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του CNBC και τις δηλώσεις του Προέδρου του Tiger Management, Julian Robertson, αν η Κίνα και η Ιαπωνία πάψουν να αγοράζουν το εξωτερικό χρέος των ΗΠΑ, τότε οι οικονομικές αναταράξεις θα πέσουν σαν χιονοστιβάδα πάνω στην αμερικανική αγορά. Ο Robertson μιλάει για Αρμαγέδδων. Οι περισσότεροι περιμένουν αποσύνθεση και καταστροφή. Είναι φανερό πως η πολιτική των μεγάλων δαπανών και του ιλιγγιώδους δανεισμού δεν αποδίδει.
Όσο η αμερικανική οικονομία θα κλυδωνίζεται στα γρανάζια της κρίσης, το κύρος του Ομπάμα στη διεθνή αρένα θα είναι μειωμένο. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική θα παραμένει δίχως μεγάλους στόχους και ο κόσμος δίχως στιβαρή και σταθερή ηγεσία. Είναι όμως οι πολιτικές Ομπάμα ικανές να αντιστρέψουν την πορεία παρακμής της οικονομίας των ΗΠΑ;
