Θα έπρεπε η Ελλάδα να προχωρήσει σε μία μονομερή οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης; ΝΑΙ: 76,38% ΟΧΙ: 23,62%.
Αυτό αποφάνθηκε μετά από ψηφοφορία το κοινό σε σχετικό debate που διοργάνωσαν τα Economist Events και η Hazlis & Rivas στην Αθήνα στις 20 Ιουνίου 2013, στο ξενοδοχείο Divani Apollon Palace & Spa, Βουλιαγμένη. Προηγήθηκαν αντίστοιχες εισηγήσεις από τον Θεόδωρο Καρυώτη και τον Χρήστο Ροζάκη, όπως και σχόλια από τους Ιωάννη Μάζη και Πέτρο Λιάκουρα.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΥΩΤΗΣ, Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Πανεπιστημιακό Σύστημα του Μέρυλαντ, ΗΠΑ
Ο κ. Καρυώτης εξέφρασε την άποψη ότι, βάσει του διεθνούς δικαίου, επί της ουσίας, η ανακήρυξη ΑΟΖ αποτελεί εξ ορισμού μονομερή πράξη η οποία «δεν απαιτεί τη συγκατάθεση κανενός». Υπογράμμισε δε πως έχουν καταγραφεί παγκοσμίως 134 αντίστοιχες ενέργειες. «Η Κύπρος το έκανε το 2004 και δεν υπήρξε το παραμικρό πρόβλημα», σημείωσε, προσθέτοντας πως σε μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ προέβη και η Τουρκία το 1986 στη Μαύρη Θάλασσα, γεγονός το οποίο χαρακτήρισε μεγάλο διπλωματικό λάθος, καθώς βασίστηκε στην αρχή της μέσης γραμμής, «την οποία η ίδια χώρα τόσο απεχθάνεται».
«Τα τελευταία 40 χρόνια έχουν διεξαχθεί 53 συναντήσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία για την υφαλοκρηπίδα. Δεν έχουν καταλήξει πουθενά».
Αναφερόμενος εκ νέου στην περίπτωση της κυπριακής ΑΟΖ, παρατήρησε ότι η ΕΕ στήριξε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Τάχθηκε άλλωστε υπέρ της παρέμβασης του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά προς την κατεύθυνση μιας αντίστοιχης κοινής πολιτικής Ελλάδας – Κύπρου – Ιταλίας – Μάλτας.
«Το γεγονός ότι τα δικαιώματα αλιείας ανήκουν αποκλειστικά στην ΕΕ τεκμηριώνει την έννοια της ευρωπαϊκής ΑΟΖ».
«Ήρθε η ώρα», διαμήνυσε ο κ. Καρυώτης, υπογραμμίζοντας ότι η ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ συνιστά ζωτικό θέμα για την ενεργειακή επιβίωση της Ευρώπης. Υπερασπιζόμενος την ανάλυση σύμφωνα με την οποία η ελληνική ΑΟΖ είναι συγχρόνως ευρωπαϊκή ΑΟΖ, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το Καστελλόριζο δεν είναι μόνο νησί της Ελλάδας αλλά και νησί της ΕΕ».
«Η ΕΕ έχει προειδοποιήσει την Τουρκία ότι αν δεν λύσει τις διαφορές στη θάλασσα, δεν θα γίνει πλήρες μέλος της Ένωσης».
ΧΡΗΣΤΟΣ ΡΟΖΑΚΗΣ, Πρόεδρος του Διοικητικού Δικαστηρίου, Συμβούλιο της Ευρώπης
Λόγω των ιδιότυπων γεωγραφικών συνθηκών της περιοχής οι οποίες δεν επιτρέπουν την πλήρη άσκηση του δικαιώματος στην οριοθέτηση της ΑΟΖ (το διεθνές δίκαιο προβλέπει 200 ν.μ. οικονομικής ζώνης, ωστόσο, εν προκειμένω, δεν υπάρχουν τα απαιτούμενα 400 ν.μ.), η Ελλάδα οφείλει προηγουμένως να συνδιαλλαγεί με τις γειτονικές χώρες, υποστήριξε από την πλευρά του ο κ. Ροζάκης, ο οποίος συν τοις άλλοις υπογράμμισε πόσο σημαντικό είναι η χώρα να αποφύγει τη δημιουργία νέων «μετώπων» στη σημερινή αρνητική συγκυρία.
«Η ευρωπαϊκή ΑΟΖ αποτελεί ένα πλάσμα το οποίο δεν υφίσταται. Η διεθνής σύμβαση του 1982 υπαγορεύει ότι η ΕΕ δεν αποκτά αυτοδύναμα δικαιώματα».
Όπως είπε, το άρθρο 74 της διεθνούς σύμβασης, η οποία υπογράφηκε το 1982, προσδιορίζει πως η οριοθέτηση ΑΟΖ προκύπτει βάσει προηγούμενης συμφωνίας στη βάση του διεθνούς δικαίου και άρα μία μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ χωρίς τη μεσολάβηση διαπραγμάτευσης με τις γειτονικές χώρες θα έθετε σε κίνδυνο το βασικό πλεονέκτημα της Ελλάδας στις διεθνείς της συνδιαλλαγές: το γεγονός ότι παραδοσιακά έχει σεβαστεί το διεθνές δίκαιο.
«Αν η Ελλάδα προβεί σε μονομερή ανακήρυξη χωρίς προηγούμενη διαπραγμάτευση, μπορεί ξαφνικά η Τουρκία ‘να τραβήξει μία γραμμή’ στο μέσο του Αιγαίου».
Οι περιπτώσεις τις οποίες επικαλέστηκε ο κ. Καρυώτης ως επιτυχημένα παραδείγματα μονομερών ανακηρύξεων ΑΟΖ αφορούν σε κράτη τα οποία δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα με άλλες χώρες, πρόσθεσε ο κ. Ροζάκης και συμπλήρωσε: «Αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις (σ.σ. με την Τουρκία), τότε μπορούμε να οριοθετήσουμε ΑΟΖ, ενεργοποιώντας εσωτερικό νόμο ο οποίος προβλέπει τη δυνατότητα οριοθέτησης μέσης γραμμής ίσης απόστασης, ελλείψει συμφωνίας. Πρέπει όμως πρώτα να γίνει η προσπάθεια για συμφωνία και μετά να προβούμε σε μία αντίστοιχη ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο, θα δώσουμε την ευκαιρία στους συμμάχους μας να μας βοηθήσουν».
«Προτείνω απλώς τη σύννομη διαδικασία από μία χώρα που έχει ανάγκη να είναι σύννομη, διότι τυχόν αυθαιρεσίες θα τη φέρουν σε δύσκολη θέση».
ΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΤΕΣ
Ο καθηγητής οικονομικής γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Μάζης διαπίστωσε ότι οι δύο ομιλητές δεν διαφωνούν επί της ουσίας, χαρακτήρισε ρεαλιστική προοπτική τη μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ και σημείωσε για την Τουρκία: «Αν επιθυμεί την ένταξη στην ΕΕ, θα πρέπει να κάνει κάτι με το casus belli».
Ο επίκουρος καθηγητής διεθνούς δικαίου του Πανεπιστημίου Πειραιώς Πέτρος Λιάκουρας διευκρίνισε ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ δεν συνεπάγεται αυτομάτως την άσκηση δικαιωμάτων, επισήμανε τα προβλήματα που προκύπτουν από τις διαφορετικές αντιλήψεις των εμπλεκομένων χωρών και πρόσθεσε ότι η διεθνής σύμβαση του 1982 αναδεικνύει την επίτευξη συμφωνίας ως μόνιμη λύση και ασφαλή μέθοδο επικύρωσης.
ΤΟ ΚΟΙΝΟ
Τούρκος διπλωμάτης, ο οποίος παρακολούθησε την εκδήλωση, ζήτησε και έλαβε τον λόγο ώστε να επισημάνει ότι το διεθνές δίκαιο προκρίνει την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη για ανάλογα ζητήματα. Ο ίδιος διερωτήθηκε χαρακτηριστικά ποιος είναι ο στόχος μιας μονομερούς πράξης από μία χώρα όταν είναι γνωστό ότι η άλλη πλευρά προβάλλει ενστάσεις και μίλησε για την ανάγκη συνεννόησης προκειμένου -όπως είπε- να μην υπάρχουν προβλήματα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
«Όσοι τάσσονται υπέρ της οριοθέτησης ΑΟΖ, ουσιαστικά ζητούν να κηρυχθεί διεθνής νόμος, διότι εφόσον διαφωνήσει η άλλη πλευρά, το ζήτημα θα εξεταστεί από το διεθνές δικαστήριο και άρα θα προκύψει λύση».
«Υπάρχουν πρακτικά ζητήματα που πρέπει να εξετάσουμε άμεσα. Αύριο (μεταφορικά) έρχονται στη χώρα πετρελαϊκές εταιρείες. Θα πάμε να ‘τρυπήσουμε’ ή όχι; Προσοχή, μην μπούμε σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης κατά την οποία θα αφήσουμε όλες τις εξουσίες στους δικηγόρους και θα καταλήξουμε για τα επόμενα 100 χρόνια να συζητάμε…»
«Από τη στιγμή που η Ελλάδα είναι Ευρώπη, τότε τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης».
«Γιατί δεν ξεκινάμε από τα εύκολα; Γιατί δεν οριοθετούμε πρώτα ΑΟΖ με την Ιταλία; Με αυτόν τον τρόπο θα αρχίσουμε μια διαδικασία, επί της ουσίας, ευρωπαϊκής ΑΟΖ».
