Θετικά, αρνητικά και προβλήματα στην υποχρεωτική ασφάλιση επιχειρήσεων

Με τον νόμο 5116/2024 (άρθρο 5) όπως τροποποιήθηκε με τον Νόμο 5162/2024 (άρθρο 25) έχει καταστεί στην Ελλάδα υποχρεωτική η ασφάλιση για φυσικές καταστροφές των επιχειρήσεων με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 500.000 ευρώ.

άρθρο του Παναγιώτη Στρατή, Οικονομολόγου μετόχου της “Πασκάλ & Στρατής Πραγματογνώμονες ΑΕ” (Ειδική ‘Έκδοση Μεσίτες και Πράκτορες 2025)

Ως προς τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της υποχρεωτικής αυτής ρύθμισης επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Θετικά στοιχεία

• Η σύμβαση της υποχρεωτικότητας συμβάλλει στην μείωση του ασφαλιστικού κενού το οποίο στην χώρα μας, για τις επιχειρήσεις, υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της Ε.Ε.
• Η μείωση ή και ολική εξάλειψη της εξάρτησης από κρατική ενίσχυση για την αποκατάσταση των ζημιών μέσω του Κρατικού προϋπολογισμού.
• Η οικονομική προστασία των επιχειρήσεων με την εξασφάλιση κάλυψης έναντι καταστροφικών ζημιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο κλείσιμο της επιχείρησης σε μία περίοδο που παρατηρείται σημαντική αύξηση της συχνότητας και σοβαρότητας επέλευσης καταστροφικών κινδύνων.
• Η συμβολή στην ενθάρρυνση των επενδύσεων προωθώντας την οικονομική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
• Η περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου της Ιδιωτικής Ασφάλισης με παράλληλη αύξηση των κρατικών εσόδων από φόρους και εισφορές αλλά και των θέσεων εργασίας.

Αρνητικά στοιχεία

• Εξαιρούνται της υποχρεωτικότητας οι επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών κάτω των 500.000ευρώ παρά το ότι ενδέχεται να είναι δραστηριότητες πιο ευάλωτες σε καταστροφικά γεγονότα ή και επιχειρήσεις νέες στα πρώτα στάδια ανάπτυξής των με αυξημένου κόστους πάγιο ενεργητικό οι οποίες δεν έχουν ακόμη καλύψει σε κύκλο εργασιών το όριο της υποχρεωτικότητας.
• Η υποχρεωτικότητα αφορά τις επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών 500.000ευρώ ενώ αντιθέτως δεν υποχρεώνει τις Ασφαλιστικές Εταιρείες στην ασφάλιση των επιχειρήσεων που χαρακτηρίζονται υψηλού κινδύνου οι οποίες ενδεχομένως δεν θα βρίσκουν κάλυψη στην Ασφαλιστική Αγορά.
• Το κόστος ασφάλισης είναι σταθερή και επαλαμβανόμενη δαπάνη το ύψος της οποίας προβληματίζει τις επιχειρήσεις μεγάλου ανταγωνισμού με αρνητικά λογιστικά αποτελέσματα και έλλειψη ρευστότητας.

• Η ασφάλιση καλύπτει μόνο τις ιδιόκτητες κτηριακές εγκαταστάσεις και όχι τις ενοικιαζόμενες από την μισθώτρια επιχείρηση, οπότε η βραδύτητα αποκατάστασης από τον εκμισθωτή ιδιοκτήτη των ζημιών των, μπορεί να αποτελέσει αρνητικό παράγοντα συνέχισης της λειτουργίας της επιχείρησης, παρά την είσπραξη αποζημίωσης για τις ζημίες των λοιπών στοιχείων του ενεργητικού της.
• Γιατί η ασφάλιση να καλύπτει υποχρεωτικά τουλάχιστον το 70% της αξίας του συνόλου του κατονομαζόμενου ενεργητικού και όχι το 100%; Στην περίπτωση αυτή έχουμε τον υπολογισμό υπασφάλισης στην καταβολή του ποσού αποζημίωσης.
• Σημαντικό μειονέκτημα των διατάξεων του προαναφερόμενου Νόμου, είναι η έλλειψη οποιασδήποτε πρόνοιας αναφορικά με την ασφάλιση Διακοπής Εργασιών (γνωστής και ως Απώλειας Κερδών), μιας ασφάλισης – αν όχι μεγαλύτερης – τουλάχιστον ίδιας αξίας με αυτήν των υλικών ζημιών.

Δεδομένα και μηχανισμοί ελέγχου εφαρμογής του Νόμου 5162/2024 (άρθρο 25)

Το άρθρο 25 του Νόμου 5162/2024 αναφέρει τα ακόλουθα:

“1.Επιχειρήσεις με ετήσια ακαθάριστα έσοδα, κατά το εκάστοτε προηγούμενο φορολογικό έτος, άνω των πεντακοσίων χιλιάδων (500.000) ευρώ, ασφαλίζονται υποχρεωτικά έναντι δασικής πυρκαγιάς, πλημμύρας και σεισμού.

2.Η ασφάλιση καλύπτει κατ’ ελάχιστον τον κίνδυνο από υλικές ζημιές που προκαλούνται από κινδύνους της παρ. 1 στις ιδιόκτητες κτιριακές εγκαταστάσεις, καθώς και σε λοιπά στοιχεία ενεργητικού της επιχείρησης, όπως τον εξοπλισμό, τις πρώτες ύλες, τα εμπορεύματα, τα φορτηγά αυτοκίνητα και αυτοκίνητα επαγγελματικής χρήσης, τα μέσα παραγωγής και τα αποθηκευμένα προϊόντα και για ποσοστό τουλάχιστον εβδομήντα τοις εκατό (70%) της αξίας του συνόλου του παραπάνω ενεργητικού.

3.Εάν δεν τηρηθεί η υποχρέωση του παρόντος, επιβάλλεται αυτοτελές διοικητικό πρόστιμο ύψους δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ στην υπόχρεη επιχείρηση. Η υπόχρεη επιχείρηση οφείλει, εντός τριάντα (30) ημερών από την κοινοποίηση της πράξης επιβολής του προστίμου, να συμμορφωθεί με την υποχρέωση της παρ. 1, διαφορετικά το πρόστιμο επιβάλλεται στο διπλάσιο του αρχικώς επιβληθέντος.

4.Οι υπόχρεες σε ασφάλιση επιχειρήσεις εξαιρούνται από κάθε επιχορήγηση κρατικής αρωγής για υλικές ζημιές στα περιουσιακά στοιχεία της παρ. 2 από την επέλευση των κινδύνων της παρ. 1, συμπεριλαμβανομένης της στεγαστικής συνδρομής.”

Η επιτυχής εφαρμογή και διασφάλιση της υποχρεωτικότητας της ασφάλισης των συγκεκριμένων επιχειρήσεων βασίζεται ή πρέπει να βασίζεται σε συνδυασμό δεδομένων και μηχανισμών ελέγχου.

1. Κύκλος εργασιών

Ο κύκλος εργασιών (έσοδα) των επιχειρήσεων προκύπτει:

• Από τις δηλώσεις εισοδήματος και το έντυπο Ε3 που είναι συνοδευτικό των δηλώσεων.
• Από τον ισολογισμό εκάστης διαχειριστικής χρήσης ο οποίος υποχρεωτικά δημοσιεύεται στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ).

2. Ασφάλιση στοιχείων ενεργητικού

καλύπτονται από το ενεργητικό της επιχείρησης συγκεκριμένα στοιχεία όπως:

• Οι ιδιόκτητες, κτηριακές εγκαταστάσεις.
• Ο εξοπλισμός.
• Οι πρώτες ύλες και τα εμπορεύματα.
• Τα φορτηγά αυτοκίνητα και τα επαγγελματικής χρήσης.
• Τα μέσα παραγωγής και τα αποθηκευμένα προϊόντα.

Η ασφάλιση καλύπτει ή προβλέπεται να καλύπτει τα παραπάνω στοιχεία του ενεργητικού για ποσοστό τουλάχιστον 70% επί της αξίας του συνόλου των.

Και προκύπτουν τα εύλογα ερωτήματα:

• Το ποσοστό τουλάχιστον 70% του συνόλου της αποτίμησης για τα πάγια στοιχεία της επιχείρησης θα υπολογίζεται με αφαίρεση παλαιότητας ή σε αξίες αντικατάστασης με καινούργια;
• Οι αξίες αποτίμησης των αποθεμάτων εμπορευμάτων και προϊόντων στις απογραφές των επιχειρήσεων λόγω των διάφορων μεθόδων αποτίμησης δεν ταυτίζονται με τις τιμές αποζημίωσης που προβλέπουν τα ασφαλιστήρια συμβόλαια.
• Οι απαξιώσεις των αποθεμάτων (πρώτων υλών, εμπορευμάτων και προϊόντων) θα υπολογίζονται και με ποια βάση υπολογισμού;
• Στις μεγάλες επιχειρήσεις υπάρχουν ασφαλιστήρια συμβόλαια που περιλαμβάνουν ή και επιβάλλονται για λόγους αντασφάλισης ανώτατα όρια αποζημίωσης και αυτό, λόγω της αδυναμίας της ασφαλιστικής Αγοράς να καλύψει ασφαλιστικά το σύνολο της αξίας των παγίων και των εμπορευμάτων ή και α΄ υλών της επιχείρησης. Για παράδειγμα: Επιχείρηση με συνολική αξία αποτίμησης παγίων και αποθεμάτων εμπορευμάτων της τάξης των € 500 εκατ., ασφαλίζεται με ανώτατο όριο αποζημίωσης το ποσό των € 200 εκατ., δηλ. το 40% της προαναφερόμενης αξίας αποτίμησης. Η ασφάλιση αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ικανοποιητική, λόγω του ότι, οι πιθανότητες επέλευσης μιας ολικής καταστροφής είναι ιδιαίτερα χαμηλές για μια επιχείρηση τέτοιου μεγέθους, ενώ επιπρόσθετα αποδείχτηκε αδύνατη η εξεύρεση κάλυψης έστω για το 70% των αντίστοιχων αξιών. Είναι προφανές λοιπόν ότι σε μια τέτοια περίπτωση, η επιβολή των κυρώσεων που προβλέπονται από το Νόμο, θα ήταν όχι μόνο καταστροφική για την επιχείρηση, αλλά και άδικη.

Πως λοιπόν αυτές οι αξίες ασφάλισης θα επιμετρηθούν στην υποχρέωση ασφάλισης του προβλεπόμενου τουλάχιστον 70% της συνολικής αξίας στοιχείων του ενεργητικού;

• Τέλος, το γεγονός ότι τα στοιχεία της επιχείρησης που θα πρέπει να ασφαλιστούν με βάση τις διατάξεις του Νόμου, αφορούν σε αντικείμενα ασφάλισης διαφορετικών Ασφαλιστικών Κλάδων (π.χ. Περιουσίας, Αυτοκινήτων, Μεταφορών κλπ.), καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή την εξακρίβωση του κατά πόσο πληρούνται οι διατάξεις του Νόμου και κατά συνέπεια θα πρέπει να εξετασθεί μια απλοποίηση των εν λόγω διατάξεων.

Συμμόρφωση των επιχειρήσεων στα όσα προβλέπει το άρθρο 25 του Νόμου 5162/2024 και επιβολή διοικητικού προστίμου καθώς και εξαίρεση κάθε επιχορήγησης κρατικής αρωγής σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

• Το σχετικό άρθρο (25) δεν αναφέρει πώς σκοπεύει το κράτος και με ποια όργανα να παρακολουθεί την εφαρμογή της προβλεπόμενης υποχρεωτικότητας ασφάλισης των επιχειρήσεων.

Στις μεγάλες επιχειρήσεις που υποχρεωτικά οι ετήσιες οικονομικές καταστάσεις υπογράφονται από Ορκωτούς Ελεγκτές Λογιστές θα μπορούσε να υπάρχει και ανάθεση ελέγχου τήρησης – συμμόρφωσης της επιχείρησης στα όσα προβλέπει το σχετικό άρθρο (25) του Νόμου 5162/2024.

• Το Υπουργείο Οικονομικών μέσω της ΑΑΔΕ μπορεί να δημιουργήσει Ειδικό Ηλεκτρονικό Μητρώο υπόχρεων προς ασφάλιση επιχειρήσεων παρέχοντας έτσι στοιχεία διασταυρώσεων προς επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων.

Ως προς τις κυρώσεις θα μπορούσε να περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες:

• Μη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων.
• Μη έκδοση ή ανανέωση άδειας λειτουργίας της επιχείρησης.
• Η ζημία από ανασφάλιστα στοιχεία του ενεργητικού να μην συμψηφίζεται ούτε να μεταφέρεται προς συμψηφισμό στις επόμενες διαχειριστικές χρήσης.

Τα συμπεράσματα

Σε κάθε περίπτωση η ρύθμιση περί Υποχρεωτικής Ασφάλισης των Επιχειρήσεων από φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα είναι θετική από πλευράς Οικονομικής και Κοινωνικής σταθερότητας αφού ενσωματώνει την λογική της κλιματικής ανθεκτικότητας στην επιχειρηματικότητα.

Όμως η επιτυχής εφαρμογή και η διασφάλιση της υποχρεωτικότητας αυτής πρέπει να βασίζεται σε συνδυασμό πιστότητας δεδομένων και αποτελεσματικών μηχανισμών ελέγχου.

Με τα όσα αναφέρονται στο άρθρο (47 παρ.2) του νόμου 5116/24 που έχει ως ακολούθως:

Άρθρο 47

Εξουσιοδοτικές διατάξεις

2.Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Ανάπτυξης και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, δύνανται να εξειδικεύονται οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 5, οι υπόχρεες επιχειρήσεις και οι καλυπτόμενες ζημιές, το εύρος και οι προϋποθέσεις της ασφάλισης, κάθε θέμα σχετικό με την υποχρέωση ασφάλισης στις περιπτώσεις νεοσύστατων επιχειρήσεων και εταιρικού μετασχηματισμού των υπόχρεων επιχειρήσεων, η διαδικασία και τα όργανα διενέργειας του ελέγχου τήρησης της υποχρέωσης, η διαδικασία βεβαίωσης και είσπραξης του προστίμου της παρ. 3 του άρθρου 5, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του ιδίου άρθρου 5. Με την ίδια ή όμοια απόφαση δύνανται να εισάγονται εξαιρέσεις από την υποχρέωση ασφάλισης, να καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις, τα δικαιολογητικά και η διαδικασία της εξαίρεσης, καθώς και να ρυθμίζεται κάθε σχετικό με αυτή ζήτημα.

Αναμένουμε να δοθούν λύσεις από το Κράτος για την επιτυχή εφαρμογή και διασφάλιση της υποχρεωτικότητας ασφάλισης των επιχειρήσεων με Ετήσιο Κύκλο Εργασιών άνω των 500.000ευρώ αλλά και εξειδικεύσεις ως προς στην πιστότητα των προβλεπόμενων δεδομένων και τον καθορισμό των μηχανισμών ελέγχου.

Επέκταση ασφαλιστικής κάλυψης

Μέρος των δυνητικών κινδύνων των επιχειρήσεων και ιδίως η κατηγορία των απρόσμενων και καταστροφικών γεγονότων, ανέκαθεν μεταφερόταν συμβατικά προς τρίτους, με προεξέχουσες τις Ασφαλιστικές Εταιρείες.

Τα παραδοσιακά ασφαλιστήρια συμβόλαια περιουσιακών στοιχείων προσφέρουν στις επιχειρήσεις εξασφάλιση της επαναφοράς τους στην πρότερη της επέλευσης του κινδύνου κατάστασης όσον αφορά τα υλικά περιουσιακά τους στοιχεία τις καλούμενες στην ασφαλιστική ορολογία Θετικές ζημίες.

Τα συμβόλαια αυτά δεν παρέχουν κάλυψη ενδεχόμενων αποθετικών ζημιών με σημαντικότερη των ζημιών αυτών την απώλεια ακαθαρίστων κερδών μιας επιχείρησης της οποίας η λειτουργία διακόπτεται λόγω της επέλευσης κινδύνου.

Για την κάλυψη της προκύψασας αυτής ανάγκης η ασφαλιστική αγορά οδηγήθηκε στην ανάπτυξη των συμβολαίων Απωλείας Ακαθαρίστων Κερδών τα οποία λειτουργούν επικουρικά ως προς τα παραδοσιακά συμβόλαια ασφάλισης περιουσιακών στοιχείων.

Τα συμβόλαια αυτά του Ακαθαρίστου Κέρδους, παρέχουν κάλυψη του απολεσθέντος προσδοκώμενου καθαρού κέρδους και της καταβολής των σταθερών εξόδων που βαρύνουν την επιχείρηση εξαιτίας ολικής ή μερικής διακοπής λειτουργίας της, με την προϋπόθεση ότι η διακοπή αυτή θα προκύψει ως άμεση και αποκλειστική συνέπεια μιας ζημιάς στα ασφαλισμένα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης η οποία αποζημιώνεται βάσει των όρων του ασφαλιστηρίου κάλυψης θετικών ζημιών.

Με τα ασφαλιστήρια αυτά:

• Η επιχείρηση δεν διακινδυνεύει την συνέχιση λειτουργίας της μετά την επέλευση καταστροφικού κινδύνου.
• Δεν θα απολέσει την κερδοφορία της η οποία αποτελεί το βασικότερο κριτήριο αποτίμησης της αξίας της.
• Αποζημιώνεται για τα σταθερά έξοδα που καταβάλλει κατά την διακοπή λειτουργίας της ή της περιορισμένης λόγω της ζημιάς λειτουργίας της, αποφεύγοντας έτσι την απόλυση προσωπικού, την συνέχιση εξυπηρέτησης των δανείων της, την καταβολή των ενοικίων της, των τόκων της κλπ.
• Συμβάλλει στην ενθάρρυνση των επενδύσεων προωθώντας την οικονομική σταθερότητα
• Αυξάνει την επιχειρηματική αποδοτικότητα καθώς η διοίκηση της επιχείρησης αλλά και ο επιχειρηματίας απαλλάσσονται του κινδύνου απωλειών για την επιχείρηση, συνεχίζοντας απρόσκοπτα τον παραγωγικό χρόνο απασχόλησής των.

Συμπερασματικά σημειώνουμε με βάση τα παραπάνω αναφερόμενα ότι η ασφάλιση Απωλείας Ακαθαρίστων Κερδών θεωρείται αν όχι μεγαλύτερης – τουλάχιστον ιδίας αξίας με αυτή των υλικών ζημιών.

Με το δεδομένα αυτό θα μπορούσε να περιληφθεί στην υποχρεωτικότητα ασφάλισης των επιχειρήσεων της παρ. 25 του Ν.5162/2024 ή τουλάχιστον να προταθεί προς Ασφαλιστική κάλυψη επιχειρήσεων:

• Υψηλού Κύκλου εργασιών
• Ευάλωτων κλάδων παραγωγής
• Υψηλών δανειοδοτήσεων (μέσω Τραπεζών)
• Εντάσεως απασχόλησης προσωπικού
• Συνδεόμενων με την σταθερότητα της οικονομίας (τουρισμού – logistics – ενέργειας κλπ)

• Και κυρίως επιχειρήσεων εντεταγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών οι οποίες δεν καλύπτονται υποχρεωτικά από Ασφάλιση Απωλείας κερδών, διακινδυνεύοντας οι Διοικήσεις των σε περίπτωση σημαντικής ζημίας να λογοδοτήσουν ως προς τις συνέπειες, στους μετόχους τους.