Το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να χαρακτηριστεί και ως μάστιγα της σύγχρονης εποχής, που συσχετίζεται με την καθιστική ζωή και την πρόχειρη, συνήθως κακή διατροφή.
Τα ποσοστά των ανθρώπων με μεταβολικό σύνδρομο αυξάνουν συνεχώς στον δυτικό κόσμο, με το 25% των ενηλίκων παγκοσμίως να έχει μεταβολικό σύνδρομο. Ήδη έχουν αρχίσει να φαίνονται τα αποτελέσματα της αύξησης αυτής, με την αλματώδη αύξηση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 από όλο και μικρότερες ηλικίες, αλλά ακόμα δεν έχουμε δει την πλήρη έκταση των επιπτώσεων του μεταβολικού συνδρόμου. Είναι σίγουρο ότι, τα επόμενα χρόνια, πολλοί άνθρωποι θα εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο και στη συνέχεια θα νοσήσουν από κάποια από τις επακόλουθες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ιωάννης Ράλλης, Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Επιστημονικός Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικού Ιατρείου Affidea Αθηνών (Περιοδικό “am”, Τεύχος Σεπτεμβρίου 2023)
Τι ακριβώς είναι το μεταβολικό σύνδρομο
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έδωσε τον πρώτο ορισμό του μεταβολικού συνδρόμου, το 1998. Από τότε έχουν υπάρξει διάφορες αλλαγές από άλλους φορείς. Ο τελευταίος ορισμός προέρχεται από την Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη η οποία, το 2005, εξέδωσε ένα σύμφωνο για τον παγκόσμιο ορισμό του μεταβολικού συνδρόμου. Σύμφωνα με αυτό, το μεταβολικό σύνδρομο ορίζεται ως ο συνδυασμός κεντρικής παχυσαρκίας, η παρουσία της οποίας είναι απαραίτητη για να διαγνωστεί κάποιος με μεταβολικό σύνδρομο. Για τους Καυκάσιους λαούς χρησιμοποιείται ως όριο στην περιφέρεια μέσης, τα 94 εκατοστά για τους άνδρες και τα 80 εκατοστά για τις γυναίκες.
Επιπλέον, απαιτείται η παρουσία τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω κριτήρια:
- Υψηλά τριγλυκερίδια, πάνω από 150 mg/dl ή ιστορικό θεραπείας υψηλών τριγλυκεριδίων.
- Χαμηλή HDL χοληστερόλης, κάτω από 40mg/dl για τους άνδρες ή κάτω από 50mg/dl για τις γυναίκες, ή ιστορικό θεραπείας για χαμηλή καλή χοληστερόλη.
- Υψηλή αρτηριακή πίεση, πάνω από 130/85 mm Hg ή ιστορικό θεραπείας υπέρτασης.
- Υψηλό σάκχαρο νηστείας, πάνω από 100 mg/dl ή ύπαρξη διάγνωσης διαβήτη τύπου 2.
Αιτίες και επιπτώσεις του μεταβολικού συνδρόμου
Η ακριβής αιτία του συνδρόμου δεν είναι ακόμα γνωστή, υπάρχουν όμως μελέτες που δείχνουν ότι τόσο η αντίσταση στην ινσουλίνη όσο και η κεντρική παχυσαρκία παίζουν βασικό ρόλο. Επίσης, ανάλογα με τις εθνικές ομάδες, διάφοροι γενετικοί παράγοντες, το γήρας, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα και φλεγμονώδεις καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν την έκφραση του συνδρόμου.
Το αυξημένο βάρος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για το μεταβολικό σύνδρομο και τον διαβήτη τύπου 2. Κάθε αύξηση της περιμέτρου της μέσης με 15 εκατοστά διπλασιάζει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.
Κάθε ένας από τους παράγοντες που συνθέτουν το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει τον κίνδυνο και για τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να πάθουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό και τις διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από αυτό το έμφραγμα ή εγκεφαλικό, σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν μεταβολικό σύνδρομο.
Τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο έχουν πενταπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν από διαβήτη τύπου 2.
Κατά την έναρξη του διαβήτη ήδη ένα 40% έχει αρχίσει να αναπτύσσει καρδιαγγειακές επιπλοκές. Καθώς υπολογίζεται ότι περίπου το 80% των 200 εκατομμυρίων διαβητικών παγκοσμίως θα πεθάνει από καρδιαγγειακές νόσους, το μεταβολικό σύνδρομο έχει πολύ μεγαλύτερη θνησιμότητα για τον γενικό πληθυσμό απ’ ότι για παράδειγμα το AIDS, όμως δεν είναι το ίδιο προβεβλημένο με άλλες νόσους που δεν θα προκαλέσουν τόσους θανάτους παγκοσμίως.
Το μεταβολικό σύνδρομο και οι επιμέρους παράγοντες που το αποτελούν, μπορεί να προϋπάρχουν έως και 10 χρόνια πριν εμφανιστούν οι διαταραχές στο σάκχαρο. Ο διαβήτης τύπου 2 είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου στο μεταβολικό σύνδρομο και εξελίσσεται μέσα σε κάποιες δεκαετίες σε κάποιον που έχει μεταβολικό σύνδρομο. Ήδη από τις ηλικίες των 30-40 μπορεί να υπάρχουν υψηλά τριγλυκερίδια και αντίσταση στην ινσουλίνη σε άτομα που έχουν προδιαβήτη.
Γι’ αυτό, είναι καθοριστικής σημασίας η πρόληψη και η παρεμπόδιση, ώστε το μεταβολικό σύνδρομο να εξελιχθεί πλήρως.
Διερεύνηση
Χρειάζεται να γίνεται ξεχωριστή εκτίμηση για κάθε ασθενή σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχει, με βάση τα παρακάτω:
- βάρος και ύψος για την μέτρηση του δείκτη μάζας σώματος ΒΜΙ
- περιφέρεια μέσης
- μέτρηση της αρτηριακής πίεσης
- μέτρηση των λιπιδίων του αίματος (χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων)
- μέτρηση σακχάρου, γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, καμπύλη σακχάρου
Θεραπεία
Μόλις διαπιστώνεται ότι κάποιος πάσχει από μεταβολικό σύνδρομο, πρέπει η προσέγγιση να είναι δραστική και σχετικά επιθετική, με στόχο να μειώσει τον κίνδυνο καρδειαγγειακών επιπλοκών και διαβήτη τύπου 2. Η θεραπεία κινείται σε δύο βασικούς άξονες, την πρωτογενή και δευτερογενή παρέμβαση.
Πρωτογενής παρέμβαση
Σύμφωνα με τις συστάσεις της Παγκόσμιας Εταιρείας Διαβήτη, η πρωταρχική παρέμβαση στο μεταβολικό σύνδρομο έχει να κάνει με έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής που περιλαμβάνει:
- μέτρια μείωση στις προσλαμβανόμενες θερμίδες, ώστε να επιτευχθεί μια μείωση του βάρους 5-10% μέσα στον πρώτο χρόνο
- αύξηση της φυσικής δραστηριότητας / άσκησης
- αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες
- διακοπή καπνίσματος
Αποτελέσματα Φινλανδικών και Αμερικανικών ερευνών πρωτογενούς παρέμβασης στο μεταβολικό σύνδρομο έδειξαν πολύ καλά κλινικά αποτελέσματα της απώλειας βάρους σε συνδυασμό με την άσκηση, έτσι ώστε είτε να παρεμποδίζεται η εξέλιξη της νόσου σε διαβήτη τύπου 2 σε υπέρβαρα άτομα υψηλού κινδύνου είτε τουλάχιστον να καθυστερεί η εξέλιξη αυτή για πολλά χρόνια.
Δευτερογενής παρέμβαση
Στα άτομα στα οποία οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν είναι αρκετές και τα οποία έχουν υψηλό κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή. Η φαρμακευτική αγωγή στρέφεται εναντίον τον ξεχωριστών παραμέτρων του μεταβολικού συνδρόμου, όπως η υπερλιπιδαιμία, η αυξημένη αρτηριακή πίεση και η αντίσταση στην ινσουλίνη με την συνοδό υπεργλυκαιμία.
Η πρόληψη λοιπόν, με σωστή διατροφή και άσκηση, καθώς και η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση είναι οι καλύτεροι τρόποι για να μειώσετε τα ρίσκα για επιπλοκές. Μείνετε ενημερωμένοι και συμβουλευτείτε τον ενδοκρινολόγο σας για την καλύτερη αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου, και κατ’ επέκταση του διαβήτη και της παχυσαρκίας.
