Καθώς οι φυσικές καταστροφές γίνονται πιο συχνές και πιο σοβαρές, η ασφάλιση αναμένεται να γίνει λιγότερο προσιτή και το σημαντικό “χάσμα” που καταγράφεται στην ασφαλιστική προστασία είναι πιθανό να διευρυνθεί περαιτέρω. Στις 18 Δεκεμβρίου του 2024 η EIOPA και η ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) δημοσίευσαν ένα joint paper με τίτλο “Προς ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα για τη διαχείριση των κινδύνων από φυσικές καταστροφές” όπου στην ουσία προτείνουν ένα insurance pool.
της Βίκυς Γερασίμου (Περιοδικό ασφαλιστικό marketing, Απρίλιος 2025)
Το έγγραφο δείχνει ότι τα εθνικά ασφαλιστικά συστήματα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα συμβάλλουν στη μείωση του κενού που υπάρχει στην ασφαλιστική προστασία της περιουσίας σε αρκετές χώρες. Επιπρόσθετα, εξετάζει πώς αυτά τα συστήματα χρησιμοποιούν ιδιωτικούς και δημόσιους πόρους για να το κάνουν.
Παίρνοντας υπόψη τα δεδομένα για τις φυσικές καταστροφές και τις υπάρχουσες εθνικές και ευρωπαϊκές δομές, η EIOPA και η ΕΚΤ προτείνουν μια λύση σε επίπεδο ΕΕ που αποτελείται από δύο συμπληρωματικούς πυλώνες:
Ένα κοινοτικό σύστημα αντασφάλισης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την αύξηση της ασφαλιστικής κάλυψης από φωτιές, πλημμύρες κ.ο.κ. Με τη συγκέντρωση κινδύνων ιδιωτών αλλά και σε ολόκληρη την ΕΕ, αυτό το σύστημα θα εκμεταλλευόταν οικονομίες κλίμακας και θα διαφοροποιούσε την κάλυψη υψηλών κινδύνων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η χρηματοδότηση θα προέρχεται από ασφάλιστρα βάσει κινδύνου από (αντ)ασφαλιστές ή εθνικά ασφαλιστικά συστήματα.
2. Ταμείο της ΕΕ
Ταυτόχρονα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ταμείο στην ΕΕ για τη δημόσια χρηματοδότηση καταστροφών και την ενίσχυση των πολιτικών διαχείρισης του εν λόγω κινδύνου στα κράτη μέλη. Το Ταμείο θα χρηματοδοτείται από συνεισφορές των κρατών μελών και τα κεφάλαιά του θα χρησιμοποιούνται στην ανοικοδόμηση των δημοσίων υποδομών μετά από φυσικές καταστροφές, υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει συμφωνημένα μέτρα μετριασμού του κινδύνου
Η παρέμβαση των δύο αρχών για κοινή λύση δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγεται. Την αρχή για την παρουσίαση μίας ευρωπαϊκής λύσης στο πεδίο αυτό η ΕΚΤ και η EIOPA είχαν κάνει το 2023 σε ένα άλλο κοινό έγγραφο το οποίο υποστήριζε μια κλιμακωτή προσέγγιση στην ασφάλιση φυσικών καταστροφών με σύμπραξη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
Τι θα πετύχαινε ένα κοινοτικό pool
Προσιτή ασφαλιστική προστασία και κίνητρα. Αυτοί είναι οι δύο βασικοί στόχοι του κοινοτικού συστήματος που θα ενώνει δυνάμεις του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Το σύστημα επιδιώκει:
(i) να εξασφαλίσει την κάλυψη ενός ευρέος φάσματος κινδύνων από φυσικές καταστροφές,
(ii) να δημιουργήσει συμπληρωματικότητα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα,
(iii) να υπάρξει τιμολόγηση με βάση τον κίνδυνο,
(iv) να μειώσει την εξάρτηση από τη δημόσια χρηματοδότηση μακροπρόθεσμα και
(v) να υποστηρίξει συντονισμένη δράση για τον μετριασμό των κινδύνων αλλά και την προσαρμογή των κρατών.
Η ύπαρξη ενός εθνικού συστήματος δεν θα είναι προϋπόθεση για την πρόσβαση στο σύστημα προστασίας της ΕΕ και οι ιδιωτικοί (αντ)ασφαλιστές θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στο σύστημα ακόμη και απουσία εθνικού συστήματος. Ωστόσο, η πρόβλεψη αυτή δεν πρέπει να αποθαρρύνει τα κράτη μέλη από την εφαρμογή εθνικών συστημάτων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών. Αντίθετα, τα κράτη πρέπει να αντιληφθούν ότι το σύστημα της ΕΕ θα μπορεί να συμπληρώνει τις εθνικές προσπάθειες. Να αποτελέσει δηλαδή μια κοινοτική δεξαμενή η οποία θα ωφεληθεί από τη λειτουργία των εθνικών συστημάτων. Ανεξάρτητα από την περίπτωση, η προσφερόμενη αντασφαλιστική ικανότητα θα υπόκειται στην υφιστάμενη (αντ)ασφαλιστική κάλυψη και θα τιμολογείται σύμφωνα με την αναλογιστικά κατάλληλη αξιολόγηση των κινδύνων που αναλαμβάνει το σύστημα. Αυτό που θα οδηγήσει στην καλύτερη λειτουργία ενός κοινού συστήματος είναι η υγιής και ανταγωνιστική ιδιωτική αγορά (αντ)ασφάλισης αγορά. Οι συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού θα διατηρήσουν τα ασφάλιστρα όσο το δυνατόν χαμηλότερα. Ως εκ τούτου, το το καθεστώς θα επιδιώκει να συμπληρώσει τις ιδιωτικές αγορές και τα εθνικά συστήματα παρά να ανταγωνίζεται μαζί τους.
Το σύστημα αντασφάλισης της ΕΕ θα μπορούσε να επιδιώξει τη μεταφορά μέρους των κινδύνων σε ομόλογα καταστροφής. Η αγορά για αυτά προϊόντα είναι λιγότερο ανεπτυγμένη στην ΕΕ από ό,τι στη Βόρεια Αμερική. Το σύστημα της ΕΕ θα μπορούσε να διερευνήσει τη σκοπιμότητα ενός πανευρωπαϊκού ομόλογου καταστροφής που καλύπτει περισσότερους κινδύνους από τα ομόλογα που εκδίδονται σήμερα.
Τα κράτη μέλη εκτίθενται σε διαφορετικούς φυσικούς κινδύνους σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και γεωγραφικά σημεία. Η συγκέντρωση των κινδύνων σε επίπεδο ΕΕ θα μείωνε το κόστος για την κάλυψη αυτών των κινδύνων. Επιπλέον, η συμμετοχή των εθνικών ασφαλιστικών συστημάτων στο σύστημα θα μπορούσε να ενισχύσει την επίδραση διαφοροποίησης.
Ως μακροπρόθεσμος σταθεροποιητικός μηχανισμός, το καθεστώς θα μπορούσε να υποστηρίξει την ομαλή λειτουργία των ιδιωτικών (αντα)ασφαλιστικών αγορών, χωρίς να υποκαθιστά ή να επιδοτεί την πρωτοβουλία της αγοράς. Οι βασικοί ασφαλιστές, οι αντασφαλιστές και τα εθνικά συστήματα θα μπορούσαν σε εθελοντική βάση να μεταφέρουν κινδύνους στο σύστημα για να αυξήσουν την ασφαλιστική τους ικανότητα. Με την είσπραξη ασφαλίστρων σε τακτική βάση το επίπεδο αντασφάλισης της ΕΕ θα συνέβαλε στη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα του κόστους. Αυτό θα πρέπει να διασφαλίζει τον ανταγωνισμό της αγοράς, αποτρέποντας ταυτόχρονα την αγορά από το να μετακυλίει τον υπερβολικό κίνδυνο στον δημόσιο τομέα χωρίς τον δέοντα επιμερισμό του κόστους. Το σύστημα θα μπορούσε να ακολουθήσει μια προσέγγιση τιμολόγησης με βάση τον κίνδυνο και να δώσει περαιτέρω κίνητρα για τη μείωση του κινδύνου. Το ασφάλιστρο για την πρόσβαση στην αντασφαλιστική ικανότητα του συστήματος θα καθορίζεται με βάση τον κίνδυνο. Επιπλέον θα πρέπει να εξαρτάται από μέτρα άμβλυνσης του κινδύνου για τη μείωση της έκθεσης μακροπρόθεσμα. Το πρόγραμμα θα μπορούσε να δώσει κίνητρα για μέτρα πρόληψης μέσω της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και να προωθήσει τις επενδύσεις σε έργα προσαρμογής.
Με τη συσσώρευση κεφαλαίων και την επένδυση σε πρωτοβουλίες πρόληψης κινδύνων η μη κερδοσκοπική οντότητα θα μπορούσε να βελτιώσει την ικανότητά της να καλύπτει τον κίνδυνο με την πάροδο του χρόνου. Η αποδοτικότητα από τη συγκέντρωση θα πρέπει να μεταφραστεί σε μειωμένα ασφάλιστρα και να διανεμηθεί σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, μέσω του παραδοσιακού μηχανισμού διανομής ασφαλίσεων. Η βελτιωμένη ασφαλιστική κάλυψη θα πρέπει στη συνέχεια να μεταφραστεί σε μικρότερη εξάρτηση από την παρέμβαση του δημόσιου τομέα. Το σύστημα θα αξιοποιήσει την κλίμακα του και το καθεστώς του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του για να μειώσει το λειτουργικό κόστος και το κόστος πληροφόρησης μακροπρόθεσμα. Θα μπορούσε να αποκτήσει αντασφάλιση σε πιο ανταγωνιστικές τιμές και, επιπλέον, να μεταφέρει μέρος του κινδύνου στις κεφαλαιαγορές. Η λειτουργική εφαρμογή του καθεστώτος θα περιλαμβάνει τη λήψη απόφασης σχετικά με την αρχική κεφαλαιοποίηση (από δημόσια ή ιδιωτικά κεφάλαια) και άλλες πτυχές προληπτικής εποπτείας, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαιακών απαιτήσεων.
