Καταστροφικό γεγονός είναι ένα όχι πολύ συχνό φυσικό ή καιρικό φαινόμενο μεγάλης συνήθως έκτασης, με οικονομικές επιπτώσεις στα περιουσιακά στοιχεία (και όχι μόνον) που προσβάλλονται από το φαινόμενο αυτό.
του Παναγιώτη Στρατή, Μετόχου και Συνιδρυτή της Pascal & Stratis (Περιοδικό am, τεύχος Μαρτίου 2024)
Ορισμοί για την έννοια της καταστροφής και του καταστροφικού γεγονότος έχουν δημοσιευθεί πάρα πολλοί. Εάν για τον χαρακτηρισμό ενός γεγονότος ως καταστροφικού δεν λάβουμε υπόψη μας την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεών του, έχουμε την άποψη ότι ο ορισμός που δίνεται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, που βασίζεται σε ποιοτικά κριτήρια, είναι αρκετά αντιπροσωπευτικός: «Καταστροφή είναι μία σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας μίας κοινότητας ή μίας κοινωνίας, που προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ζημίες που υπερβαίνουν την ικανότητα της πληγείσας κοινότητας ή κοινωνίας να τις αντιμετωπίσει με τους ίδιους πόρους της».
Στα καταστροφικά φυσικά φαινόμενα περιλαμβάνονται κατά βάση οι Σεισμοί και το Τσουνάμι που προκαλείται από σεισμούς ορισμένων μεγεθών και χαρακτηριστικών.
Στα καταστροφικά καιρικά φαινόμενα μπορούν να περιληφθούν και οι θύελλες – καταιγίδες, πλημμύρες και τυφώνες.
Υπάρχουν και καταστροφικοί κίνδυνοι, όπως πυρκαγιές δασών που μπορούν να ενταχθούν στα καιρικά φαινόμενα, εάν η αιτία πρόκλησής των είναι ο κεραυνός.
Οι πυρκαγιές των δασών, όμως, μπορεί να έχουν ως αιτία εκδήλωσής των και τον ανθρώπινο παράγοντα (εμπρησμός για τη δημιουργία βοσκοτόπων, δόλια ενέργεια αγνώστων, μετάδοση από ηλεκτροφόρα καλώδια κ.λπ.), πλην όμως επειδή ο εντοπισμός της αιτίας πρόκλησης των πυρκαγιών δασών παρουσιάζει δυσκολίες, ως καταστροφικός κίνδυνος μπορεί να ενταχθεί στα φυσικά φαινόμενα.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα οι επιπτώσεις από εκδήλωση πυρκαγιάς δάσους είναι άμεσα καταστροφικές, συντριπτικά περισσότερο για το περιβάλλον και την αγροτική παραγωγή και λιγότερο για τις περιουσίες, αφού δύσκολα μπορεί να υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις σε αστικές περιοχές.
Βέβαια, από πυρκαγιά δάσους μπορεί να υπάρξουν στη συνέχεια πλημμύρες στην ευρύτερη περιοχή των και κατολισθήσεις και για τους λόγους αυτούς στα καταστροφικά γεγονότα περιλαμβάνονται και οι πυρκαγιές δάσους, εφόσον κατά περίπτωση πληρούν τις ποιοτικές προϋποθέσεις του χαρακτηρισμού των ως καταστροφή.
Για την αιτία επέλευσης των γεγονότων αυτών και το οικονομικό μέγεθος των επιπτώσεών τους σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν και κυρίως διαδραματίζουν:
• Η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας.
• Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αξιών και ανθρώπων σε πιθανά επικίνδυνες
περιοχές.
• Η αποδάσωση εκτεταμένων περιοχών, κυρίως κοντά σε αστικές και
πυκνοδομημένες περιοχές.
• Η επέκταση της χωρικής ανάπτυξης με ασχεδίαστες κατασκευές, επιρρεπείς
στις καταστροφές.
• Η συχνή εκδήλωση γεωφυσικών και υδρομετεωρολογικών επικίνδυνων
συμβάντων, συνδυαζομένων με καταστάσεις υπερεκμετάλλευσης και
υποβάθμισης της γης.
- Οι αλληλεπιδράσεις διαφόρων φυσικών φαινομένων.
- Οι λανθασμένες ενέργειες του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον και η εγκατάστασή του για κατοίκηση ή επαγγελματική απασχόληση σε περιοχές υψηλού κινδύνου εκδήλωσης καιρικών φαινομένων.
Καταγράφοντας την εμπειρία μου ως άτομο που επί 45 χρόνια ασχολείται με την αποτίμηση των επιπτώσεων από την επέλευση των καταστροφικών γεγονότων σε κατοικίες και επιχειρήσεις, έχω την άποψη ότι ως κράτη, κοινωνίες και άτομα, εκτός των μέτρων που οφείλουμε να λάβουμε για τη μείωση τόσο της συχνής εμφάνισης, όσο και της μεγάλης έντασης των φαινομένων αυτών, πρέπει να αντιδράσουμε προληπτικά και έναντι των επιπτώσεών των.
Σε επίκαιρο κείμενο από το Topics GEO της Munich Re υπάρχουν αναφορές για το πώς οι κοινωνίες και τα κράτη μπορούν να γίνουν πιο ανθεκτικά απέναντι στις φυσικές καταστροφές.
Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, ακόμα και η καλύτερη διαχείριση των κινδύνων δεν μπορεί να εμποδίσει πραγματικά τα σημαντικά ζημιογόνα συμβάντα και η ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στη διαχείριση των ιδίων των καταστροφών.
Η ανθεκτικότητα και η ασφαλιστική κάλυψη έναντι των φυσικών κινδύνων είναι σημαντικό συστατικό της δράσης αυτής.
Σε τυφώνες, πλημμύρες, σεισμούς, οι άνθρωποι είναι ανίσχυροι να αντιδράσουν όταν η φύση κτυπήσει με μεγάλη ένταση. Ωστόσο, το πόσο καταστροφικά μπορούν να γίνουν αυτά τα συμβάντα δεν είναι καθόλου θέμα τύχης.
Ασφαλή κτήρια και υποδομές και καλά συντονισμένες υπηρεσίες βοηθείας και αρωγής μπορούν να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να βγουν μέσα από μία καταστροφή αλώβητοι και να ανακάμψουν γρήγορα από τις συνέπειές της.
Ωστόσο, εάν ένα ακραίο φυσικό και καιρικό φαινόμενο πλήξει ανθρώπους ή κοινωνίες που είναι πλημμελώς προετοιμασμένοι και ευάλωτοι, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες.
Μετά από μία καταστροφή, οι προσπάθειες επικεντρώνονται στο να αντιμετωπισθούν οι συνέπειες.
Αυτό πάντα, όπως προκύπτει από το προαναφερθέν κείμενο (από το Topics GEO Munich Re), περιλαμβάνει τόσο την ανθρωπιστική βοήθεια, όσο και τη χρηματοδότηση.
Για την αντιμετώπιση των συνεπειών στη φάση της Ανάκαμψης, μετά την επέλευση καταστροφικού γεγονότος με σοβαρές επιπτώσεις, σημαντικός θεωρείται και ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης.
Γενικά μιλώντας, η επαρκής ασφαλιστική προστασία μπορεί να μετριάσει τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών με δύο τρόπους:
Πρώτον, αυτόν που παρακινεί τους ασφαλιζόμενους να λάβουν προληπτικά μέτρα είναι για να εξοικονομήσουν χρήματα από τα ασφάλιστρα. Οι ασφαλιστές ορίζουν ένα τίμημα, για να είναι ο κίνδυνος ασφαλισμένος (ασφάλιστρο). Με την εφαρμογή μέτρων για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου, μειώνουν το τίμημα αυτό.
Δεύτερον, οι αποζημιώσεις μετά τις καταστροφές παρέχουν άμεση οικονομική ανακούφιση, ώστε η ανοικοδόμηση των εργοστασίων, για παράδειγμα, να γίνει χωρίς καθυστέρηση. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μεταξύ δύο (2) χωρών με το ίδιο κατά κεφαλήν εισόδημα, η χώρα με την υψηλότερη ασφαλιστική κάλυψη θα είναι πιο ανθεκτική στις φυσικές καταστροφές.
Ως προς το ερώτημα τι πρέπει να προσέξουν οι επιχειρήσεις, η βασική και κυρίαρχη απάντηση είναι να είναι ασφαλισμένες και μάλιστα επαρκώς, τόσο ως προς το ύψος των ασφαλισμένων κεφαλαίων, όσο και ως προς τους καλυπτόμενους κινδύνους.
Η παραπάνω απάντηση στο σχετικό ερώτημα δεν είναι αυτονόητη για μεγάλο ποσοστό του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας.
Είναι μεν σημαντικό το ποσοστό των ασφαλισμένων επιχειρήσεων στην Ελλάδα και αφορά στις επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών άνω των 2.000.000,00 € ετησίως, πλην όμως και αυτές, δηλαδή οι ασφαλισμένες, δεν είναι «προσεκτικές» στους υπολογισμούς τους, τόσο ως προς τα αιτούμενα ασφαλιζόμενα κεφάλαια ανά κατηγορία περιουσιακών στοιχείων, όσο και ως προς τους ασφαλιζόμενους κινδύνους.
Θα ήθελα να επιμείνω λίγο περισσότερο στην Ασφαλιστική κάλυψη διακοπής εργασιών και απωλείας κερδών των επιχειρήσεων, που προκύπτει ως συνέπεια επέλευσης καταστροφικού γεγονότος.
Συνήθως καλύπτεται η απώλεια του Μικτού ή Ακαθάριστου Κέρδους (Οικονομική Απώλεια) που προήλθε από τη διακοπή ή τον περιορισμό των εργασιών της ασφαλισμένης επιχείρησης, με την προϋπόθεση ότι η διακοπή ή ο περιορισμός προκύψουν ως άμεση συνέπεια υλικής ζημίας, η οποία αποζημιώνεται με βάση το τμήμα του ασφαλιστηρίου που παρέχει την κάλυψη για Υλικές ζημίες.
Σημειώνεται ότι υπάρχει η δυνατότητα επέκτασης της ασφαλιστικής κάλυψης με τους ιδίους ή διαφορετικούς ασφαλιζόμενους κινδύνους, ώστε να περιλαμβάνει επιπλέον τουλάχιστον :
- Την ενεργοποίηση του ασφαλιστηρίου συμβολαίου διακοπής εργασιών έπειτα από επέλευση ζημιογόνου γεγονότος από καλυπτόμενο κίνδυνο, στις εγκαταστάσεις προμηθευτή ή πελάτη της ασφαλιζόμενης επιχείρησης ή και σε περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης, τα οποία βρίσκονται εκτός ασφαλισμένων εγκαταστάσεων σε χώρους τρίτων.
- Την επέκταση της ασφαλιστικής κάλυψης λόγω αδυναμίας ή και απαγόρευσης πρόσβασης προς τις ασφαλιζόμενες εγκαταστάσεις ή και την απώλεια ελκυστικότητας αυτών για τους εν δυνάμει πελάτες τους.
- Την επέκταση ώστε να καλύπτει την διακοπή εργασιών της επιχείρησης από ζημία στις εγκαταστάσεις παροχών κοινής ωφέλειας (ηλεκτρισμού, τηλεφωνίας, ύδρευσης, αερίου, κλπ.).
Σημειώνουμε ότι απολογιστικά προέκυψε το πόσο αναγκαίες ήταν οι παραπάνω επεκτάσεις ασφαλιστικής κάλυψης για τις επιχειρήσεις που ζημιώθηκαν από τις καταστροφικές πλημμύρες του DANIEL, καθώς και από τις δασικές πυρκαϊές στα ξενοδοχεία της Ρόδου κατά το έτος 2023.
