H σταδιακή βελτίωση των οικονομικών δεδομένων τα τελευταία χρόνια επαναφέρει στο προσκήνιο ένα κρίσιμο ερώτημα: Θα αποκτήσουμε μια σταθερή κουλτούρα μακροχρόνιας αποταμίευσης για τη σύνταξη και τους σημαντικούς στόχους της ζωής;
Δημήτρης Γαβαλάκης, Γενικός Γραμματέας ΕΕΑ (Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Οδηγό Ασφάλισης, της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ στις 14/12/2025 )
Έπειτα από μία δεκαετία κρίσης και δύο δύσκολα χρόνια πανδημίας, η προτεραιότητα των νοικοκυριών ήταν –εύλογα– η επιβίωση και η αποκατάσταση του εισοδήματος. Σήμερα, όμως, που ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των πολιτών ανακτά οικονομική σταθερότητα, η αποταμίευση δεν είναι «πολυτέλεια», αλλά προϋπόθεση ανθεκτικότητας. Παρά την ανάκαμψη, η αποταμιευτική συμπεριφορά του μέσου Έλληνα παραμένει υποτονική. Η εξάρτηση σχεδόν αποκλειστικά από τον πρώτο πυλώνα ασφάλισης επιμένει, παρότι είναι κοινό μυστικό ότι –λόγω δημογραφικών και δημοσιονομικών περιορισμών– ο δημόσιος πυλώνας αδυνατεί να διασφαλίσει αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης στη συνταξιοδότηση.
Τα χρόνια ζωής μετά τη συνταξιοδότηση ξεπερνούν κατά μέσον όρο τα 18, άρα η ατομική αποταμίευση δεν είναι απλώς ωφέλιμη∙ είναι αναγκαία. Η εικόνα στους συμπληρωματικούς πυλώνες (2ος και 3ος) παραμένει αδύναμη. Στην Ελλάδα, η συμμετοχή σε επαγγελματικά ταμεία και ομαδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα καλύπτει ένα πολύ μικρό τμήμα του πληθυσμού – δεν ξεπερνά το 6%. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με την EIOPA, περίπου το 23% των πολιτών συμμετέχει σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σχήμα (2ος πυλώνας), ενώ περί το 19% διατηρεί ατομικό ή προαιρετικό πρόγραμμα (3ος πυλώνας).
Η Ελλάδα, εκκινώντας από χαμηλότερη βάση συμμετοχής, κινδυνεύει περισσότερο: όσο το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και οι δημόσιες δαπάνες συντάξεων (ήδη γύρω στο 12-13% του ΑΕΠ στην ΕΕ) πιέζονται, τόσο το «κενό σύνταξης» θα διευρύνεται. Τι κάνουν οι άλλες χώρες; Εκεί όπου ο 2ος και ο 3ος πυλώνας είναι ανεπτυγμένοι, υπάρχουν σαφή κίνητρα και θεσμικό πλαίσιο. Σε χώρες όπως οι Πορτογαλία, Ιταλία, Γαλλία, Κύπρος παρέχονται φορολογικά κίνητρα (εκπτώσεις φόρου, εισοδηματικές απαλλαγές κ.λπ.) που καθιστούν την αποταμίευση για σύνταξη πιο ελκυστική. Το συμπέρασμα είναι καθαρό: Όπου υπάρχουν συνεπείς πολιτικές, οι πολίτες συμμετέχουν και η συνταξιοδοτική επάρκεια βελτιώνεται. Σε αυτό το περιβάλλον, ο ρόλος του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή στην Ελλάδα είναι κομβικός.
Δεν πρόκειται απλώς για «πωλητή προϊόντων». Ο διαμεσολαβητής λειτουργεί ως πραγματικός σύμβουλος οικονομικού προγραμματισμού: χαρτογραφεί ανάγκες, εξηγεί ρίσκα και ορίζοντα ζωής, αποσαφηνίζει πώς λειτουργούν οι πυλώνες ασφάλισης και προτείνει βιώσιμες, εξατομικευμένες λύσεις. Κυρίως, όμως, είναι ο μόνος επαγγελματικός κλάδος που σήμερα επικοινωνεί συστηματικά στην κοινωνία το μήνυμα της μακροχρόνιας αποταμίευσης και της συμπληρωματικής σύνταξης – πολλές φορές, κόντρα στο ρεύμα της βραχυπρόθεσμης κατανάλωσης. Γι’ αυτό άλλωστε το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, στην πρόσφατη 7η Εθνική Συνδιάσκεψη εκλεγμένων Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών στα Επιμελητήρια, την οποία διοργάνωσε στο Ζάππειο, ανέδειξε σε ειδική ενότητα τόσο τις επιπτώσεις του Δημογραφικού όσο και την αξία της κινητροδότησης μακροχρόνιων αποταμιεύσεων προς όφελος των μελλοντικών συνταξιούχων.
Νομοθέτηση φορολογικών κινήτρων
Η πολιτεία οφείλει να περάσει από τη διαπιστωτική συζήτηση στην πράξη. Χωρίς στοχευμένα φορολογικά κίνητρα και χωρίς ένα σαφές εθνικό πλαίσιο προώθησης του 2ου και του 3ου πυλώνα, η Ελλάδα θα μπει στη δεκαετία του 2030 με κύμα νέων συνταξιούχων δίχως επαρκές συμπληρωματικό εισόδημα. Η παρέμβαση δεν είναι απλώς κοινωνική∙ είναι και αναπτυξιακή, γιατί τα αποταμιευτικά κεφάλαια των πυλώνων στηρίζουν την εγχώρια αγορά κεφαλαίου, βελτιώνουν το βάθος χρηματοδότησης, ενισχύουν την ανθεκτικότητα του συστήματος.
Λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά δεδομένα και την εύλογη ανάγκη της κυβέρνησης να απαντά στις συνολικές ανάγκες της κοινωνίας, θα μπορούσαν τα φορολογικά κίνητρα για ασφαλιστήρια συμβόλαια αποταμιευτικού χαρακτήρα (3ος πυλώνας) να νομοθετηθούν άμεσα. Είναι επίσης σημαντικό να ενισχύονται σε περίπτωση επένδυσης των κεφαλαίων στην εγχώρια αγορά, ενώ η δυνατότητα των συγκεκριμένων συμβολαίων να συνδυάζονται με ασφαλίσεις ζωής και παροχές αναπηρίας θα μπορούσε να λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό των κινήτρων, αναδεικνύοντας την επιμέλεια της πολιτείας για την οικονομική σταθερότητα των πολιτών σε κάθε απρόβλεπτη κατάσταση. Η αποταμίευση για τη σύνταξη δεν είναι «αξεσουάρ». Είναι ασπίδα για τα νοικοκυριά και πολλαπλασιαστής για την οικονομία. Αν η Ελλάδα θέλει να συγκλίνει με την Ευρώπη, δεν χρειάζεται να ανακαλύψει κάτι νέο, αρκεί να υιοθετήσει όσα ήδη αποδίδουν αλλού. Σε αυτή τη μετάβαση, ο ασφαλιστικός διαμεσολαβητής είναι ο κρίσιμος σύνδεσμος ανάμεσα στην ανάγκη και τη λύση.
.gif?rand=5534)
